Tien actiepunten voor een interfederaal gokbeleid

De bescherming van de speler vanuit een welzijns- en gezondheidsperspectief moet het kansspelbeleid bepalen. Preventie, vroeginterventie en hulpverlening zijn enkel effectief binnen een wettelijk kader dat het gokbeleid werkelijk reguleert. Beschermende maatregelen en een daadkrachtig handhavingsbeleid zijn hierin fundamenteel.

De kansspelwet dateert van 1999. De fundamenten van die wet zijn gebaseerd op fysieke kansspelinrichtingen, terwijl de toenemende bezorgdheid en risico’s grotendeels betrekking hebben op het uitgebreide online aanbod. Ook jongeren komen via de digitale weg makkelijk in aanraking met gokken. De grens tussen gokken en gamen vervaagt steeds meer. Het huidige wettelijke kader anticipeert onvoldoende op deze ontwikkelingen.

Daarnaast is er momenteel een overvloed aan reclame voor kansspelen en sponsoringsboodschappen, zowel fysiek als digitaal. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat blootstelling aan reclame voor kansspelen een grote negatieve impact heeft op kwetsbare groepen, zoals jongeren en mensen die problematisch gokken. [1-6] De Hoge Gezondheidsraad gaf in 2015 reeds het advies aan de Kansspelcommissie om reclame voor kansspelen niet te reguleren, maar te verbieden.

Het legale aanbod faciliteren om het illegale gokaanbod aan banden te leggen, lijkt momenteel het leidende principe in het huidige kansspelbeleid. Dit biedt in de praktijk onvoldoende bescherming aan spelers. Het creëert zelfs een vals gevoel van veiligheid. Het overgrote deel van de aanmeldingen in de hulpverlening voor gokverslaving betreft spelers die spelen binnen het legale aanbod.

Een slagkrachtige en onafhankelijke regulator met een transparante werking is cruciaal. Het is onverzoenbaar dat eenzelfde orgaan zowel de bescherming van de speler dient te waarborgen, als het reguleren van het spel. De kansspeloperatoren oefenen op heden een grote invloed uit op de werking en agendasetting van de Kansspelcommissie. Gezien de conflicterende belangen van de gokindustrie moet de betrokkenheid van de sector vermeden worden bij het uitwerken, implementeren en evalueren van een gokbeleid, alsook bij preventieve interventies en hulpverleningsinitiatieven. [7] Het is noodzakelijk om de samenstelling en de werking van de Kansspelcommissie te evalueren, zoals het ook opgenomen is in het huidige regeerakkoord. [8]

Vanuit VAD vestigen we de aandacht van de werkgroep interfederaal gokbeleid op 10 concrete actiepunten. Deze actiepunten zijn gestoeld op wetenschappelijke onderbouwing en kunnen in detail worden toegelicht en beargumenteerd. Bij vragen hierover kan beroep worden gedaan op de expertise van VAD. Cijfergegevens van het voorbije decennium over de omvang van gokken zijn te raadplegen in de factsheet van VAD. [9]

Een beleid ter bescherming van de speler dient primair te vertrekken vanuit een gezondheidsperspectief en is enkel effectief als het bestaat uit een geïntegreerd geheel van beleidsmaatregelen.

1. Voer een verbod of uitgebreide beperkingen in op reclame voor kansspelen, inclusief digitale reclame. Versterk de huidige wettelijke beperkingen, aangepast aan de diverse en snel evoluerende digitale marketingmethoden- en kanalen.
2. Verhoog de leeftijdsgrens voor iedere vorm van kansspelen en loterijen naar 21 jaar, ter bescherming van jongeren als kwetsbare doelgroep. Zorg voor een meer waterdicht ID-verificatiesysteem, een adequate handhaving en meer controles. Verbied daarnaast ook (gratis) kansspelen via aantrekkelijke digitale kanalen voor jongeren, bv. gokken op E-sports of gratis online casinospelen.
3. Beperk het aantal gokgelegenheden om de directe beschikbaarheid en aantrekkingskracht in de omgeving te verlagen.
4. Voer een beperkte stortingslimiet in per week die kan worden gehandhaafd over de verschillende websites heen. Een speellimiet per afzonderlijke website beschermt de speler onvoldoende.
5. Verfijn het EPIS uitsluitingssysteem (bv. een uitbreiding van het toegangsverbod naar alle vormen van kansspelen) en implementeer strategieën van zelfcontrole, bv. niet-aanpasbare financiële limieten en tijdslimieten. Voer aanvullend meer maatregelen in om de speelflow te doorbreken, bv. pop-upwaarschuwingsberichten over speeltijd of weergave van verlies.
6. Richt een onderzoeksfonds op voor het financieren van neutraal onderzoek over de gokproblematiek en over de effectiviteit van preventie, hulpverlening en beleid. De gokoperatoren die een vergunning verkrijgen, dienen hun databanken anoniem ter beschikking te stellen voor onderzoeks- en preventiedoeleinden.
7. Zet naar de brede bevolking in op het draagvlak creëren voor het optrekken van de minimumleeftijd, op sensibilisering en het bespreekbaar maken van gokproblemen, alsook het verminderen van het taboe hierover (universele preventie). Investeer in gerichte gokpreventie op maat van doelgroepen (selectieve preventie). De inhoud van preventieve boodschappen dient te worden ontwikkeld onafhankelijk van de gokindustrie. Verplicht duidelijke boodschappen die informeren over de risico’s en onjuiste overtuigingen corrigeren, gezien de huidige boodschappen rond verantwoord gokken ambigu zijn. [10]
8. Investeer in deskundigheidsbevordering van actoren in preventie en zorg. Versterk de kennis bij preventiewerkers, eerstelijnswerkers en hulpverleners door in te zetten op vorming en opleiding. Zet systematisch in op screening en vroegdetectie met de focus op kwetsbare groepen (geïndiceerde preventie).
9. Investeer in een versterking van het bestaande aanbod aan hulpverlening, dat tevens voldoende laagdrempelig moet zijn met betrekking tot mensen met gokproblemen. Bied ondersteuning aan zelfhulpgroepen in elke provincie en versterk het aanbod van online hulpmogelijkheden.
10. Voorzie een duidelijk en omvattend regulerend kader met een klachtensysteem, een toezichtsorgaan, een onafhankelijk adviescomité en doeltreffende sancties. Houd hierbij rekening met zowel producten van de private kansspelsector als deze van de Nationale Loterij.