1. Thema
VAD werkt rond de brede thematiek van alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen.
2. Gezondheids- en welzijnsperspectief
Alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen zijn ruim aanwezig in onze samenleving. Ze kunnen echter op diverse terreinen problemen veroorzaken. VAD benadert deze problemen en het voorkomen ervan in eerste instantie vanuit het perspectief van gezondheid en welzijn . Dit gebeurt wel binnen het wettelijk kader en met respect voor andere perspectieven, zoals veiligheid en het bestrijden van overlast.
Vanuit dat gezondheids- en welzijnsperspectief, maken we geen onderscheid tussen legale en illegale middelen. Al deze middelen, legaal of illegaal, kunnen immers vergelijkbare problemen van lichamelijke, psychische of sociale aard veroorzaken. De werking van VAD richt zich op het continuüm van preventie, vroeginterventie en hulpverlening (inclusief schadebeperking), ongeacht de wettelijke status of de culturele en maatschappelijke acceptatie van het middel.
3. De algemene bevolking en intermediairs als doelgroep
Omdat alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen zo ruim aanwezig zijn in onze samenleving, komt iedereen er wellicht ooit mee in contact. Daarom richt VAD zich tot de volledige bevolking. VAD heeft daarbij bijzondere aandacht voor specifieke risicogroepen.
Om de algemene bevolking te bereiken, werken VAD en haar structurele partners (noot: structurele partners zijn gekoppelde aan de opdrachten en werking van VAD en kunnen wijzigen. Momenteel zijn dit de preventiewerkers CGG, de (inter)gemeentelijke preventiewerkers, de Logo’s en de leden. Om onze doelstelling te bereiken zijn de media en de overheid eveneens belangrijke partners) prioritair met intermediairs. Dit zijn professionelen uit verschillende maatschappelijke sectoren en uit de alcohol- en drughulpverlening. Zij zijn de sleutelfiguren die rechtstreeks in contact staan met de uiteindelijke doelgroep. Daardoor kennen ze ook de eigenheden van hun doelgroep waardoor ze beter op maat kunnen werken. Zij staan garant voor continuïteit in het benaderen van de doelgroep en zorgen zo voor een groter bereik .
De grote maatschappelijke sectoren waarbinnen we mensen bereiken zijn onderwijs (jongeren), werk (volwassenen), vrije tijd, welzijn en gezondheid en politie en justitie. Op niveau van lokaal beleid kunnen initiatieven in diverse sectoren worden gestimuleerd en met elkaar verbonden.
4. Verantwoordelijk omgaan
‘Verantwoordelijk omgaan’ met alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen betekent voor elke doelgroep iets anders. Dat varieert naargelang de situatie (Milieu), de kenmerken van de persoon (Mens) en de drug (Middel), kortweg benoemd als MMM-factoren.
4.1 Niet-gebruik aanmoedigen, ondersteunen en bestendigen
‘Alcohol- en ander druggebruik’ mag nooit vanzelfsprekend zijn. Niet-gebruik is voor sommige middelen altijd de veiligste en meest gezonde keuze. In bepaalde situaties (bijvoorbeeld in het verkeer) en voor bepaalde personen (bijvoorbeeld zwangere vrouwen, jonge kinderen, psychisch kwetsbare mensen) is het zelfs de enige veilige optie.
4.2 Experimenteergedrag uitstellen
Hoe jonger men met bepaalde middelen zoals alcohol en andere drugs gaat experimenteren, hoe groter de kans is op later probleemgebruik. Preventie-initiatieven voor jongeren zijn daarom gericht op het uitstellen van de beginleeftijd en dus op het zo lang mogelijk volhouden van niet-gebruik.
4.3 Verantwoordelijk gedrag bevorderen
Correcte informatie, structurele ondersteuning en persoonlijke en sociale vaardigheden helpen mensen bewust en weloverwogen met middelen om te gaan. Dit wil zeggen: binnen de grenzen van wat maatschappelijk aanvaard is, binnen de wettelijke normen en volgens de richtlijnen voor aanvaardbaar gebruik.
4.4 Hulp aanbieden (vroeginterventie en behandeling)
Hoe sneller problemen worden opgemerkt en aangepakt (bijvoorbeeld begeleiding van experimenterende jongeren, ondersteunen van ouders), hoe groter de kans op gedragsverandering.
De centrale doelstelling van hulpverlening bij problematisch gebruik is het bevorderen van de levenskwaliteit. Hoe dit vorm krijgt, hangt onder meer af van de mogelijkheden van de cliënt. Dit kan wijzigen in de loop van de behandeling.
4.5 Schade beperken
Voor sommigen is stoppen met gebruik geen haalbare doelstelling. In die gevallen is het, zowel voor de gebruiker zelf als voor zijn omgeving van belang om de schade die uit het gebruik voortvloeit zoveel mogelijk te beperken.
Om het maken van verantwoordelijke keuzes te faciliteren zijn structurele maatregelen (bijvoorbeeld beleidsmatig werken, wetgeving) noodzakelijk.
5. Deskundiger maken
VAD wil de algemene bevolking deskundiger maken om verantwoordelijk om te gaan met alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen. Via de Druglijn bereiken we de bevolking rechtstreeks, via intermediairs bereiken we hen onrechtstreeks. Intermediairs worden ondersteund door een aanbod van informatie, advies, coaching en vorming.
Onder deskundiger maken begrijpen we:
5.1 Werken aan kennis en inzicht
VAD reikt objectieve en op evidentie gebaseerde informatie aan over alle middelen en over de gevolgen van gebruik. Correcte informatie is de basis voor het maken van verantwoordelijke, gezonde keuzes.
5.2 Werken aan attitude
Op basis van persoonlijke kennis en inzichten, en op basis van de opinies en beeldvorming in de omgeving en de ruimere maatschappij, vormt een individu een attitude ten opzichte van middelen en middelengebruik. Daarom corrigeert VAD verkeerde beeldvorming en misvattingen en creëren we een maatschappelijke draagvlak voor nieuwe maatregelen. VAD volgt de gebeurtenissen in de media op de voet en reageert erop wanneer dat nodig is. Bovendien geven we persoonlijke antwoorden op vragen van intermediairs en de algemene bevolking.
5.3 Vaardigheden
Naast kennis, inzicht en attitude zijn ook specifieke vaardigheden nodig om gezonde keuzes te kunnen maken. Hoe omgaan met druk van de omgeving om te gebruiken of experimenteren, met gebruiken om negatieve gevoelens te onderdrukken, of met gebruiken om stoer te doen?
5.4 Aandacht vragen
Om discussie op gang te brengen, om nieuwe maatregelen te introduceren, om het thema bespreekbaar te maken is het belangrijk om onze thematieken op de maatschappelijke agenda te plaatsen. Overleg en netwerking, beleidsbeïnvloeding en media zijn hiervoor belangrijke instrumenten.