Een nieuw CAP in de startblokken
De Vlaamse Vereniging Behandelingscentra Verslaafdenzorg (VVBV) werkt sinds 2000 actief aan de uitbouw van Centrale Aanmeldingspunten voor drugverslaafden (CAP) in de gevangenis. Sinds 2011 werd de CAP-werking (Centraal Aanmeldpunt voor druggebruikers) in opdracht van de FOD Justitie in alle gevangenissen binnen het Vlaams Gewest gerealiseerd. Ook in Wallonië en Brussel werd een gelijkaardige werking opgestart.
CAP: 2011-2016
Deze Centrale Aanmeldingspunten waren erop gericht gedetineerden met een verslavingsproblematiek te ondersteunen bij het vinden van passende hulpverlening wanneer zij de gevangenis zouden verlaten. Zij vervulden een liaisonfunctie tussen de gevangenis en de drughulpverlening buiten de gevangenis.
De CAP vervulden drie doelstellingen:
- het verschaffen van informatie rond beschikbare (drug)hulpverlening;
- het verhogen van de motivatie en bereidheid;
- het contact leggen met en het gericht doorverwijzen naar diensten voor (drug)hulpverlening.
Hiervoor kwamen de CAP-medewerkers op gerichte tijdstippen in de gevangenis om gesprekken met de gedetineerden te voeren. Daarnaast beschouwden de CAP’s het als hun taak om de netwerking met de drughulpverlening beter uit te bouwen.
In maart 2016 liep het vijfjarige project ten einde. De minister van Justitie, Koen Geens, wou het project verder continueren maar werd door de inspectie van financiën teruggefloten omwille van een bevoegdheidsconflict. Jammer genoeg werd het project daardoor begin 2016 stopgezet. In de Vlaamse conceptnota verslavingszorg (voorgesteld op de Vlaamse Regering van 8 juli 2016) werd voorzien dat, in overeenstemming met de federale overheid, de bevoegdheid rond het CAP zou worden uitgeklaard.
Dat is nu gebeurd en het komt aan Vlaanderen toe om hierin initiatief te nemen.
CAP en strategische beleidsplannen
Rekening houdend met de resultaten van het “PROSPER”- onderzoek, heeft de Vlaamse minister van Welzijn Volksgezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen, nu beslist om deze werking te continueren. Deze beslissing kadert in een aantal strategische beleidsplannen.
In het strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden 2015-2020 bijvoorbeeld, worden doelstellingen en acties opgenomen die de re-integratiekansen van gedetineerden moeten verhogen door samen met Justitie o.a. de verslavingsproblematiek binnen de gevangenismuren grondig aan te pakken. Ook in de recente conceptnota Verslavingszorg en het Actieplan Geestelijke Gezondheidszorg wordt hiernaar verwezen.
De continuering van deze CAP-module moet natuurlijk ingebed worden in de actuele visie over geestelijke gezondheid en de organisatie van de Vlaamse geestelijke gezondheidszorg. De verslaafdenzorg is hierin vanaf nu inbegrepen.
De aanmelding en toeleiding van gedetineerden met een geestelijk gezondheidsprobleem kadert binnen het aanbod ‘intersectoraal consult en liaison’ (cfr. Actieplan Geestelijke Gezondheid). In de uitwerking van deze module wil men het oorspronkelijk model van het CAP zowel inhoudelijk als organisatorisch afstemmen op de Vlaamse bevoegdheden ten aanzien van gedetineerden, de federale en Vlaamse beleidslijnen inzake de geestelijke gezondheidszorg en het federale penitentiair beleid.
De module ‘aanmelding en toeleiding na detentie’ staat in de toekomst ten dienste van alle gedetineerden met een geestelijk gezondheidsprobleem, zonder exclusie omwille van problematiek, afkomst, leeftijd, … Hierbij staat een globale en geïntegreerde visie op geestelijke gezondheid centraal. Omwille van de historiek, de reeds bestaande samenwerkingen en de uitgewerkte methodieken, mag er prioritaire en bijzondere aandacht gaan naar gedetineerden met een verslavingsproblematiek.
Kortom, de CAP-werking moet in Vlaanderen met eenzelfde budget een ruimer doelpubliek bedienen. Nochtans werd de CAP-werking continu geconfronteerd met lange wachtlijsten. Om hieraan te verhelpen wordt nu ingebouwd dat bestaande diensten binnen de gevangenismuren (zoals bv. de Psychosociale Dienst van de gevangenis en het Justitieel Welzijnswerk) een voorselectie doen van aanmeldingen en waar mogelijk een doorverwijzing zelf realiseren (bv. een eenvoudige continuering van een lopende begeleiding, die na de detentieperiode kan worden voortgezet).
De opdracht om deze module uit te werken in samenwerkingsverbanden en in de toekomst te coördineren wordt bij de Overlegplatforms Geestelijke Gezondheid gelegd.
Zij realiseren overleg en samenwerking, zowel Vlaams (algemeen kader, effectieve organisatie en aansturing module, …) als provinciaal (vertaling van het Vlaamse kader naar de regio, rekening houdend met de verschillende partners, de eigen karakteristieken, enz.). Deze provinciale samenwerkingsverbanden worden gerealiseerd in complementariteit en afstemming met de netwerkcoördinatoren van de netwerken volwassenen en internering, evenals de beleidscoördinatoren hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Er wordt zo maximaal mogelijk voortgebouwd op bestaande overlegstructuren om een efficiënte en gerationaliseerde overlegstructuur te organiseren.
CAP in 2017: TANDEM
Om een dossier (template) uit te werken dat de toekomstige organisatie en werking van deze module beschrijft werd op Vlaams niveau met heel wat partners samengewerkt: de psychosociale dienst en de dienst gezondheidszorg van de gevangenis, de beleidscoördinatoren hulp- en dienstverlening aan gedetineerden, de justitiehuizen, de organisaties betrokken in de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden (Centra Algemeen Welzijnswerk, de Centra Geestelijke Gezondheidszorg, …), en uiteraard de gespecialiseerde verslaafdenzorg. De afstemming met het bredere GGZ- en welzijnswerkveld zal op provinciaal niveau moeten gebeuren, in complementariteit met o.a. de GGZ-netwerken volwassenen en de verbonden netwerkcoördinatie. Het is essentieel dat de manier waarop de aanmelding en toeleiding van gedetineerden met een psychisch probleem naar zorg georganiseerd wordt, formeel onderschreven wordt vanuit het bredere werkveld.
Er wordt, net zoals bij het CAP, geopteerd voor één Vlaams team van “toeleiders”, weliswaar met ankerpunten in de verschillende provinciale samenwerkingsverbanden.
Om duidelijk te maken dat de “oude CAP”-werking in een nieuw jasje is gestoken, wordt er ook een nieuwe naam aan deze module gegeven: TANDEM.
Dit letterwoord staat voor Toeleiding en Aanmelding Na Detentie En Meer. Meer verwijst naar motivationeel werken, empowerment, netwerking en samenwerking, enz. Figuurlijk verwijst de tandem als fiets voor twee personen naar een situatie waarbij de cliënt vooraan zit en dus de koers en de snelheid bepaalt. De toeleider kan zich er achteraan bijzetten en zorgen voor extra kracht en ondersteuning. Hij kan voorstellen doen op basis waarvan de cliënt een bepaalde richting kan inslaan.
Het dossier is op 16 februari ingediend bij de Vlaamse Overheid. Het is nu wachten op een goedkeuring. Daarna kan de aanwerving van de teamleider en de teamleden gebeuren.
Als alles een beetje vlot loopt moet TANDEM voor de zomer terug operationeel zijn.
