Gingerrapport 2023: Vlaamse alcohol- en drugpreventieactiviteiten belicht
Het Gingerrapport geeft een overzicht van de alcohol- en drugpreventieactiviteiten in Vlaanderen (algemeen, per sector en per registratorgroep). VAD voegde voor de realisatie van dit rapport de datasets van Ginger (De Sleutel, VAD en CGG preventiewerkers TAD) en de (inter)gemeentelijke preventiewerkers samen. In 2023 voerden 133 preventiewerkers in totaal 7864 preventieactiviteiten in. Dit is opnieuw een duidelijke stijging van zowel het aantal registrators als het aantal activiteiten t.o.v. de voorbije jaren.
Lokale registrators nemen steeds meer hun plaats op binnen het Vlaamse preventielandschap
Sinds twee jaar registreert een nieuwe groep van intergemeentelijke preventiewerkers in een parallel registratiesysteem (opgevolgd door Departement Zorg). Door deze registraties zien we een nieuwe beweging die de complementariteit van de preventieactoren op het terrein duidelijk naar voren brengt. We zien na 2022 ook in 2023 een duidelijke stijging in het aantal lokale registrators en daaraan verbonden ook een stijging in het aantal lokale preventieactiviteiten.
De intergemeentelijke preventiewerkers werken het meest van alle registratorgroepen rechtstreeks naar de burger d.m.v. vroeginterventie, campagnes en vormingen. Daarnaast komt uit dit rapport ook duidelijk naar voren dat lokale preventiewerkers het meest van alle groepen themaspecifiek werken. We kunnen stellen dat de brede focus die we vorig jaar nog zagen bij de lokale preventiewerkers, dus stillaan begint te verschuiven naar meer doelgerichte acties.
Coaching i.f.v. een alcohol- en drugbeleid zit in de lift
Coaching scoorde met 15% van de totale preventieactiviteiten in 2023 nog nooit zo hoog. Tijdens het coronajaar 2020 kende coaching een kleine dip in vergelijking met voorgaande jaren. Sindsdien is er echter opnieuw meer ruimte ontstaan voor structurele en beleidsgerichte verankering binnen specifieke settings. Coaching betekent dat organisaties niet kiezen voor eenmalige activiteiten, maar voor effectieve preventie en een intensiever begeleidingstraject. Vooral in de settings ‘onderwijs’ , ‘welzijn’ , ‘vrije tijd en cultuur’ en ‘politie en justitie’ zien we dat een groot aandeel (> 20%) van de activiteiten onder ‘coaching’ valt. Jarenlange investering in samenwerking en afstemming tussen verschillende settingpartners resulteert in een beleidsmatige aanpak binnen deze settings. Deze stijging kunnen we alleen meer toejuichen.
Kwaliteit van preventie dankzij investering in deskundigheidsbevordering
Aangezien lokale preventiewerkers een grotere rol spelen in preventieve activiteiten, blijft de behoefte aan regionale (aan)sturing en ondersteuning bestaan. Provinciaal vindt er regelmatig overleg plaats tussen diverse preventieactoren en lokale preventiewerkers. Toch is er in de praktijk een aanzienlijk verloop onder lokale en intergemeentelijke preventiewerkers, die vaak in een solofunctie werken. Door dit hoge verloop blijft het een uitdaging om expertise op te bouwen en effectieve preventieve maatregelen te implementeren.
We zien wel dat er meer gebruik gemaakt wordt van VAD-materiaal of adaptaties van het VAD-materiaal. Deze evolutie draagt bij tot kwalitatieve preventie-initiatieven. Daarnaast heeft VAD in 2023 extra ingezet op de deskundigheidsbevordering van de lokale preventiewerkers door o.a. de organisatie van intervisie op Vlaams niveau, het aanbieden van vorming en een themadag TAD samen met de Logo’s. We hopen in de komende jaren een stabiele groep van lokale preventiewerkers te zien die zich zowel Vlaams als regionaal en lokaal voldoende gesteund en deskundig voelen in hun functie.
Aanbeveling uit Gingerrapport: Zet historische onderfinanciering van drugpreventie recht
Om een effectief beleid met betrekking tot alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen te kunnen realiseren, dient de historische onderfinanciering van preventie te worden rechtgezet (lees ook memorandum VAD). Het Gingerrapport bevestigt opnieuw dat actoren in de preventieketen hun specifieke taken en rollen vervullen. Ondanks deze inzet blijft het preventiewerk als een olifant wassen met een tandenborstel (groeiende vraag vanuit de settings t.o.v. beperkte capaciteit preventiewerk). Dit resulteert in een overvolle agenda die voornamelijk wordt bepaald door de dagdagelijks vragen over alcohol- en andere drugs van intermediaire organisaties. Er is nog weinig ruimte voor proactief en verdiepend werk. Het aantal vragen is niet meer in verhouding tot het aantal beschikbare preventiewerkers. Ook lokale en intergemeentelijke preventiewerkers kunnen de groeiende vraag en nood vanuit de diverse settings niet opvangen, gezien hun ruim takenpakket.
Daarom is het terecht en noodzakelijk om bij overheden te blijven aandringen om prioritair te investeren in preventie, in lijn met meerdere beleidsvisies. Het is immers bewezen dat preventie loont.
Dank aan iedereen die het voorbije jaar preventieactiviteiten in Ginger registreerde.
