Uitgesproken: Drinken doe je niet met verstand
De interministeriële conferentie buigt zich deze week over de inhoud van een nieuw alcoholplan. Terwijl betutteling door de overheid en inperkingen van vrijheid terecht afkeer oproepen, dringt zich toch een coherent geheel van maatregelen op.
Alcohol is alom tegenwoordig. Alcohol wordt geassocieerd met gezelligheid, met gastvrijheid en ontspanning. Nochtans is de prijs van de overvloedige aanwezigheid van alcohol groot. Iedereen kent wel iemand met een evident alcoholgerelateerd probleem en indien het taboe op het toegeven van dergelijke moeilijkheden kleiner was, zouden we ontdekken dat één op tien van onze kennissen met de gevolgen van alcoholgebruik worstelt. De gevolgen laten zich voelen in gezinnen en op de werkvloer, in de gezondheidszorg en in het verkeer. Alcohol is de spreekwoordelijke ‘elephant in the room’.
Vanaf de tienerjaren drinken de meeste Belgen als vanzelfsprekend alcohol. Het lijkt voor jongeren een belangrijke stap, bijna een ritueel naar volwassenwording. Alcohol gebruiken – al dan niet met veel culturele franjes – is de norm, niet gebruiken is de uitzondering. Daarvan gaat een belangrijke sociale druk uit naar meer alcoholgebruik, waar we onszelf, ondergedompeld in onze cultuur, niet steeds van bewust zijn. Zo is het speelveld waarop we alcohol tegenkomen hellend aangelegd, en onderneem je niets, dan is de spontane evolutie die naar ‘meer gebruik’.
Loopt het allemaal wel zo’n vaart?
Het is duidelijk dat alcohol schadelijk is op een dosisafhankelijke manier. ‘Eéntje kan geen kwaad’ is een dramatisch gevaarlijk eufemisme, alsof je de risico’s bezweert door je aan een aantal vastgestelde limieten te houden. Grote studies tonen steeds duidelijker aan dat één enkele dagelijkse alcoholische consumptie de risico’s op het ontstaan van kanker meetbaar verhoogd en van beschermende effecten van een lage dosis alcohol voor hart en bloedvaten blijft geen spaander meer heel. De risico’s op schade aan de verschillende organen nemen simpelweg toe met de dosis en het doorschuiven van ‘gewoonte’ naar verslaving evolueert navenant. Individuele genetisch kwetsbaarheid, leeftijd, sociale situatie, medische conditie en gebruik van medicatie zijn bijkomende risicofactoren. Waarom durven we niet bewuster omgaan met het gegeven dat de risico’s toenemen vanaf het eerste glas?
Sterker nog, zelfs een keertje over de schreef gaan, is zo alledaags dat we niet eens meer opkijken van een aan een kater verloren voormiddag. ‘Binge’-drinken leidt tot intoxicatie die het hele lichamelijk en geestelijk functioneren overhoop haalt. Dit is meer dan een stapje over de krijtlijn zoals we ons graag geruststellen. Veel meer lijkt dit op een duik van een paar verdiepingen hoog waarvan we dagelijks op de spoedgevallendiensten slechts de meest onfortuinlijke landing zien.
Moet daarom alcohol in de ban geslagen worden? Allicht niet.
Maar volstaat het om je eigen verantwoordelijkheid te nemen? Als het van de alcoholindustrie afhangt zeker wel. ‘Ons vakmanschap drink je met verstand?’ kan dan wel een vriendelijke verwittiging lijken, het is tegelijkertijd het doorschuiven van elke verantwoordelijkheid naar de gebruiker. En dat terwijl het speelveld 10 verdiepen hoog en hellend aangelegd is en bovendien de spelers zichzelf benevelen tijdens het spel. Alcohol verdooft en vertraagt de hersenwerking. Graag zoeken we de plezierige effecten op. Maar wanneer ons ‘verstand’ geleidelijk aan gesedeerd wordt door alcohol, raken gevoelens uitvergroot en evolueren gedragingen van ontremd naar pijnlijk grotesk. Geïntoxiceerde personen worden progressief meer overgeleverd aan ongecontroleerde interne impulsen en aan externe prikkels vanuit de omgeving – totdat de onverkwikkelijke alcoholslaap hen inhaalt. Tot zolang leidt zelfoverschatting tot gênante en gevaarlijke situaties waarvan de benevelde zelf niet meer de consequenties inschat.
Vanuit de dagelijkse praktijk van omgaan met alcoholgerelateerde problemen, lijkt het gepast, neen, noodzakelijk, dat de overheid verder tussenkomt in de spelregels en randvoorwaarden van alcoholgebruik en zich niet beperkt tot de krijtlijnen van het gezond verstand. Op een hellend speelveld, tien verdiepingen hoog met dikwijls beschonken deelnemers, dienen balustrades spelers en omstaanders te beveiligen.
Dit opiniestuk verscheen ook in De Standaard van 25/10/2016.
VAD biedt een discussieforum over actuele onderwerpen die verband houden met alcohol- en druggebruik in ruime zin. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun bijdrage.
