Alcohol tijdens lockdown: stijging bij hoogopgeleiden en verontrustende drinkmotieven
Het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) liet onderzoeken hoe de Vlaming tijdens de lockdown met alcohol omging. Terwijl eerder onderzoek daaromtrent vooral focuste op de omvang van de consumptie, ging VAD meer in detail kijken naar onder andere gemoedstoestand, leeftijd, leefsituatie en opleidingsniveau. Voor velen blijft het alcoholgebruik stabiel. Gezien de sluiting van de horeca en het verminderde sociaal contact, betekent dat logischerwijs wel dat er een verschuiving is naar meer thuis drinken. Bij anderen veranderde de gedronken hoeveelheid wel. Aan de ene kant van de schaal is een kwart van de Vlamingen minder gaan drinken, aan de andere kant geeft 21% aan meer te drinken tijdens de lockdown. Dat cijfer ligt nog hoger bij hoogopgeleiden. Voorts blijkt dat wie meer is gaan drinken, ook vaker met negatieve emoties worstelt. Dat is reden tot bezorgdheid, want het kan een voorbode zijn van problematisch drinken.
Haalt ‘e-peritieven’ de shortlist voor woord van het jaar? In afwachting van het antwoord op die vraag is alvast duidelijk dat de lockdown invloed had op hoe we met alcohol omgaan. We associëren drinken normaal gezien met op café gaan, of met sociale momenten met familie en vrienden. Anderzijds wordt er ook heel wat gedronken op momenten dat mensen alleen thuis zitten. Voor sommigen is een glas helaas ook een manier om negatieve emoties te verdoven. De lockdown beïnvloedt al deze drinkgewoontes en -motieven.
Om die impact beter te vatten, liet VAD het martkonderzoeksbureau Indiville in samenwerking met Bpact onderzoek doen bij een representatieve steekproef van 1.000 Vlamingen. Bovendien konden ze de resultaten van deze bevraging vergelijken met een enquête over alcoholgebruik begin maart, dus net voor de lockdown.
Sommigen drinken meer, anderen net minder
Globaal gezien is er weinig verschil tussen het aantal glazen alcohol dat men per week drinkt tijdens de lockdown, in vergelijking met de periode ervoor. Maar meer in detail bekeken geven de cijfers een diverser beeld. En vallen meerdere tendensen op.
Eerst het goede nieuws: 1 op 4 Vlamingen drinkt minder dan voor de lockdown. De groep die 20 of meer standaardglazen per week drinkt, is zelfs licht afgenomen.
Anderzijds zegt een niet te verwaarlozen groep, 21% van de respondenten, méér te drinken dan voordien. En er wordt meer gespreid doorheen de week gedronken: op alle dagen (behalve op zaterdag) ligt het percentage respondenten dat op die dag drinkt lichtjes hoger dan vóór de lockdown. Dat heeft uiteraard met de sluiting van de horeca te maken. Alle alcoholgebruik is zich nu thuis gaan afspelen. Ook voor wie niet meer drinkt dan voordien, is het niet uit te sluiten dat zich door het thuisgebruik een aantal ongezonde gewoontes installeren.
Hoe hoger opgeleid, hoe meer alcohol
Bij mensen met een diploma hoger onderwijs klimt het percentage dat meer is gaan drinken tot 28%. Terwijl slechts 17% van wie enkel een diploma secundair onderwijs heeft, meer is gaan drinken.
Dat is minder verbazingwekkend dan het lijkt. “Hogeropgeleiden drinken altijd al meer dan lageropgeleiden. Dat weten we onder meer uit de Gezondheidsenquête. Maar we zien nu dat ze in deze uitzonderlijke omstandigheden nog wat extra zijn gaan drinken,” licht Katleen Peleman, directeur van VAD, toe.
Hier is geen eenduidige verklaring voor. De lockdown geeft mensen stress om vele redenen: inkomensverlies, het dagenlange thuiswerk, opvang moeten voorzien voor kinderen, eenzaamheid, … Die stress staat los van het opleidingsniveau. Maar aangezien hoger opgeleiden globaal gezien meer drinken, zullen zij mogelijks ook sneller geneigd zijn om naar alcohol te grijpen wanneer de druk toeneemt.
Naast opleidingsniveau blijken er ook duidelijke verschillen te zijn qua leeftijd. Van de leeftijdsgroep 35-54 jaar gaf 27% aan tijdens de lockdown een beetje meer tot veel meer alcohol te drinken dan daarvoor. Het is ook die leeftijdscategorie die wekenlang job, gezinsleven en het schoolwerk van de kinderen heeft moeten combineren, wat bij velen voor heel wat stress gezorgd heeft. Ter vergelijking: bij 18-34 jarigen is het percentage dat meer is gaan drinken slechts 19%, en bij 55+’ers 17%.
Bezorgdheid om link met psychisch welzijn
Misschien nog relevanter dan de cijfers over hoeveel glazen er gedronken worden, zijn de bevindingen over de omstandigheden van het alcoholgebruik in corona-tijden. Uit het onderzoek blijkt een duidelijk verband tussen meer drinken en een slechtere gemoedstoestand.
Mensen die aangaven dat ze meer last hadden van stress, eenzaamheid, verveling of spanningen in het gezin, drinken nu meer. Wie met negatieve gevoelens worstelt, geeft ook aan het nu moeilijker te hebben om niet meer te drinken dan men zich voorneemt. Ook bingedrinking en dronkenschap komen meer voor naarmate men meer met negatieve gevoelens worstelt.
“Die vaststellingen bevestigen wat wij merken bij onze oproepers,” vertelt Tom Evenepoel, coördinator van De DrugLijn. “Er is duidelijk een groep die nu in de problemen is gekomen. De link van alcohol met tal van andere problemen is overduidelijk bewezen en gaat van depressiviteit tot huiselijk geweld. Sommigen zijn bewust of onbewust alcohol gaan drinken als zogeheten ‘copingstrategie’, of zeg maar hulpmiddeltje om negatieve gevoelens de baas te kunnen. Iets wat op termijn uiteraard voor net meer problemen zou kunnen zorgen.”
“Experts vragen aandacht voor psychisch welbevinden, en voor de langetermijnimpact van de coronacrisis. We roepen daarbij op om ook oog te hebben voor de negatieve rol die alcoholgebruik daarbij speelt.”
“Tal van experts hebben de voorbije tijd aandacht gevraagd voor psychisch welbevinden, en voor de langetermijnimpact van de coronacrisis op het psychisch welzijn van de bevolking. We roepen hen dan ook op om samen met de overheid voldoende oog te hebben voor de negatieve rol die alcoholgebruik daarbij speelt,” concludeert Katleen Peleman.
Alcoholgewoontes veranderen ook ten goede
Maar de positieve signalen zijn ook belangrijk. Dat 1 op 4 Vlamingen in lockdown minder drinkt, komt niet louter doordat cafés dicht zijn en het sociale leven op een lager pitje staat. 35% zegt tijdens de lockdown bewust het eigen alcoholgebruik in de gaten te houden. Zij zijn zich dus bewust van de risico’s, en springen er voorzichtig mee om.
VAD durft hopen dat deze ervaring de mensen zal bijblijven, en dat we als maatschappij zo weer een stap zetten in het verantwoordelijker omgaan met alcohol. “Bij de mensen die in deze lockdownperiode minder alcohol dronken, voelt een deel ongetwijfeld de positieve effecten daarvan. Net zoals dat uit het onderzoek bij de deelnemers aan Tournée Minerale bleek, zal zeker niet iedereen meteen weer evenveel als voordien gaan drinken,” besluit Katleen Peleman.
