Skip to main content

Inspiratietekst Taal en Stigma

De Roes(t)-campagne die VAD samen met TeGek?! in oktober 2020 lanceerde, is een wake-upcall om stil te staan bij onze kijk op drank-, drug- en gokproblemen. Niet alleen voor het ruime publiek maar ook als professional of betrokkene binnen onze sector. Een startschot ook om het stigma aan te pakken. In eerste instantie via de VAD-studiedag die op 27 november doorging maar ook met een nieuwe inspiratietekst ‘Taal en Stigma’.

Het lijkt soms alsof er weinig thema’s zijn die zo’n uitgesproken meningen en emoties oproepen als problemen door drank, medicatiemisbruik, illegale drugs, overmatig gokken en gamen. Dat leidt tot soms forse uitspraken, ronkende verklaringen of zelfs een eigen jargon. Elk individu en alle individuen samen als maatschappij zijn doordrongen van normen en waarden. Die kunnen uiteraard beschermend zijn en een ontradend of ontmoedigend effect hebben. Maar wanneer ze doorslaan in moralisme dreigen ze een averechts effect te hebben. Het draagt immers bij tot veralgemeningen, veronderstellingen, vooroordelen en bij uitbreiding stigma. Dat leidt op zijn beurt tot schaamte, haalt het zelfbeeld onderuit, kan het probleembesef en het geloof in oplossingen ondermijnen en op die manier verhinderen dat iemand hulp zoekt of te laat hulp zoekt. Het kan ook de kwaliteit beïnvloeden van de (gezondheids-)zorg die aan iemand geboden wordt. Helaas niet alleen voor de betrokkenen zelf maar vaak ook voor hun gezin.

Er is de voorbije decennia veel ten goede veranderd in het bestrijden van stigma omtrent tal van thema’s. Ook op vlak van geestelijke gezondheidszorg. Het wordt hoog tijd dat dit nu ook gebeurt voor wat betreft alcohol en andere drugs. In een eerste reflex wordt daarbij meestal naar de beeldvorming via de media gewezen. Die kan uiteraard een grote invloed hebben, zowel positief als negatief. Maar het is ook aan elk van ons als individu om aan een betere beeldvorming bij de dragen.

Kenmerken stigma

Het stigma omtrent onze thematiek onderscheidt zich door drie typische kenmerken: een alcohol- of ander drugprobleem wordt nog vaak gezien als een ‘eigen keuze’ of ‘eigen schuld’ eerder dan een ziekte waarbij herstel mogelijk is. De complexiteit en chronische aard van de problemen wordt vaak weggezet als een kwestie van gebrek aan wilskracht of ‘karakter’ van de betrokkenen en gaat voorbij aan het potentieel voor herstel. En tot slot is het stigma ook vaak veel hardnekkiger: het risico bestaat dat men voor de buitenwereld levenslang geassocieerd blijft met het probleem.

Iedereen kan ertoe bijdragen dat stigma tegengegaan wordt. Alleen al door ons bewust te worden van de (beeld-)taal die we hanteren. Of door te overwegen hoe een andere taal kan helpen om anders te kijken en te denken. Hoe helpend is het bijvoorbeeld om telkens te focussen op de ellende van een drank- of ander drugprobleem? Moet er niet meer oog zijn voor de inspanningen en de kansen op herstel?

“En welke meerwaarde heeft het om iemand als ‘drankverslaafde’, laat staan ‘junkie’ te benoemen, wetende dat het telkens gaat om een uniek individu met veel meer persoonlijke kenmerken en facetten dan louter het gebruik of probleem?”

Een nieuwe inspiratietekst kan helpen om hier bij stil te staan. Helpen om meer inzicht te krijgen in de impact van stigma, hoe het zich uit en waarom het belangrijk is om het te bestrijden. Maar ook door een aantal concrete suggesties omtrent ons taalgebruik en hoe we onze taal vrij van stigma kunnen maken.

Taal vrij van stigma betekent niet dat we onmiskenbare problemen moeten verbloemen of minimaliseren. En zoals de titel het aangeeft wil de tekst vooral inspireren. Taal is en blijft datgene waarmee we betekenis geven aan de wereld rondom ons en heeft dus meer impact dan waar we ons bewust van zijn. Een voorbeeldje? Het woord stigma betekent in het Nederlands brandmerk. Laat ons er samen werk van maken om ook voor onze thematiek het tijdperk van het brandmerken achter ons te laten.

Bovenaan links kan je de volledige inspiratietekst downloaden.

Materiaal
Inspiratietekst Taal en Stigma
Deze tekst helpt om meer inzicht te krijgen in de impact van stigma, hoe het zich uit en waarom het belangrijk is om het te bestrijden. Je krijgt een aantal concrete suggesties omtrent ons taalgebruik en hoe we onze taal vrij van stigma kunnen maken.