Nieuws over drank en drugs: nuchter bekeken, helder beschreven
Stellen dat ‘middelengebruik’ nieuwswaarde heeft, is een understatement. Verhalen over alcohol, drugs en verslaving halen quasi dagelijks het nieuws. Al die berichtgeving heeft een invloed op hoe we als maatschappij kijken naar deze middelen en de mensen die ze gebruiken. Ze kan impact hebben op meer of minder gebruik, maar bijvoorbeeld ook op drempels voor het zoeken van hulp. Op initiatief van de Vlaamse minister van Media en in overleg met de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin werkte het Vlaams expertisecentrum voor alcohol en andere drugs (VAD) met de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) zes vuistregels uit om zo correct mogelijk te informeren, zonder gebruik te normaliseren of mensen te stigmatiseren.
Inzetten op bewustmaking, in plaats van gebruik te normaliseren of stigmatiseren
Internationaal onderzoek bevestigt dat berichtgeving een belangrijke impact heeft op hoe mensen met deze thema’s omspringen. Die impact kan gewenst, maar ook onverwacht ongewenst zijn. Ze kan het bijvoorbeeld doen lijken alsof drugs alomtegenwoordig, en dus ‘genormaliseerd’ zijn. Terwijl de grote meerderheid van de mensen geen drugs gebruikt en dat gebruik ook afkeurt. Zulke berichtgeving kan bij de ene de drempel voor gebruik verlagen en de andere onnodig beangstigen. Of omgekeerd: berichtgeving kan mensen die gebruiken of problemen hebben stigmatiseren, wat het moeilijker maakt om hulp te zoeken. Gelukkig kan het ook anders.
“Wanneer onze thema’s in het nieuws komen, horen VAD-collega’s regelmatig reacties uit het preventiewerk en de verslavingszorg, soms enthousiast, soms bezorgd. Bij De Druglijn merken we dan weer dat de actualiteit best wel vragen en bezorgheden losmaakt bij de burger zelf,” vertelt Tom Evenepoel, coördinator van De Druglijn, de publieksservice van VAD. “Het is voor ons dus overduidelijk dat die verslaggeving een groot potentieel heeft. Journalisten zijn het best geplaatst om onze thema’s te duiden, en inzicht te geven in de complexiteit van deze problematiek.”
Objectieve, feitelijke berichtgeving werkt best
Het komt erop aan om deze thema’s zo feitelijk mogelijk te brengen. Dat betekent: gebruik enerzijds niet groter of dramatischer voorstellen dan het is, en het anderzijds ook niet banaliseren. Die feitelijke berichtgeving voorkomt dat er onnodig of ongewild nieuwsgierigheid aangewakkerd wordt. Met name jongeren zijn daar vatbaar voor, terwijl die net kwetsbaarder zijn voor de impact van alcohol en andere drugs. Tegelijk voorkomt een feitelijke insteek dat stigma versterkt wordt. Alcohol en illegale drugs zorgen weliswaar voor overlast, criminaliteit en gedrag dat niet goed te keuren valt, maar achter die verhalen gaan steeds mensen schuil. Personen die zich vaak in moeilijke situaties bevinden. Mede daarom is het belangrijk om in de keuze van woorden en beelden steeds de waardigheid te bewaken van de mensen die gebruiken, en hen dus niet te herleiden tot één eigenschap, gedrag of probleem.
“Berichtgeving die hier rekening mee houdt, schetst een correct en empathisch beeld van de risico’s van middelengebruik,” zegt de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en gezin “Dat is cruciaal om mogelijke problemen met alcohol, drugs en verslaving te voorkomen of aan te pakken.”
Ook de Vlaamse minister van Media bevestigt: “Onze journalisten zijn gedreven om hun maatschappelijke rol correct op te nemen. Wat middelenproblemen betreft, werden deze vuistregels opgesteld om hen daarbij te ondersteunen.”
Ontdek de zes vuistregels
De zes vuistregels die expertisecentrum VAD ontwikkelde, zijn te raadplegen op www.vad.be/vuistregels-journalisten . Je vindt er ook een achtergronddocument met uitgebreide informatie en bronnen.
