Gamen in coronatijd: onschuldige ontspanning of groot probleem?
Corona en gamen, het lijkt een ‘match made in heaven’: gamen is ontspannend en je kan via games zelfs in contact blijven met je vrienden terwijl je op een veilige afstand zit. Op het eerste zicht ideaal in tijden van lockdown. Maar nu gezinnen dicht op elkaar zitten, maken sommige ouders zich zorgen over urenlange gamesessies. Is dat terecht?
Toegenomen gamen ≠ gamestoornis
Corona zet ons leven danig op z’n kop. Wanneer we allemaal moeten thuisblijven, scholen en vrijetijdsdiensten sluiten en al het sociaal contact op een afstand moet gebeuren, worden beeldschermmedia, digitaal entertainment en zeker gamen voor velen een belangrijk alternatief.
De afgelopen maanden werd er dan ook veel gegamed. Wereldwijd zien we een substantiële toename in online gaming-activiteiten. Is dit ook voor Vlaanderen zo? En moeten we daar dan ongerust over zijn? Creëert deze pandemie een generatie problematische gamers? Of krijgen we een generatie die dankzij het vele gamen net over extra digitale vaardigheden beschikt?
Eigenlijk weten we dat nog niet. Wereldwijd buigen onderzoekers zich over het thema gamen. Onderzoeksresultaten zijn nog te pril om uitspraken over te doen. In Vlaanderen zien we de zelftests gamen van de Druglijn gretig gebruikt worden. Of er effectief meer bij de hulpverlening wordt aangeklopt, is nog onduidelijk. Wat leren we uit alle info over gamen die op ons afkomt?
Gamen als antigif tegen onzekerheid, somberheid en eenzaamheid
Als we voldoen aan onze psychologische basisbehoeften, voelen we ons energiek en kunnen we veerkrachtig omgaan met tegenslagen. Gamen vervult de drie basisbehoeften: autonomie, verbondenheid en competentie.
“Wanneer mensen investeren in hun psychologische basisbehoeften, slagen ze er in coronatijd beter in om hun energie op peil te houden.”
Iedereen vervult die basisbehoeften op een andere manier. Mensen halen energie uit de activiteiten die ze zelf graag doen (autonomie) en voor velen is dat gamen. Het is dus logisch dat gamen in coronatijd extra aantrekkelijk wordt. Gamen is een digitale vorm van spelen: een gezonde activiteit en al sinds oudsher een tijdsbesteding van de mens. Games spelen sterk in op het gevoel van keuzevrijheid: spelers maken hun eigen keuzes. Je kan je eigen gecreëerde personage laten bewegen in een eigen coronavrije wereld die je zelf mee uittekent.
Door de coronamaatregelen gaan we op zoek naar alternatieve vormen van sociaal contact en verbinding (verbondenheid). De sociale interactie binnen gamen, maakte het tot de meest veilige groepsactiviteit in coronatijd. Games zorgen voor ontspanning en entertainment, vaak in contact met vrienden. En tot slot blijkt het actief en bewust op zoek gaan naar activiteiten waar je vaardig in bent of waar je iets uit kan bijleren zeer helend (competentie). En laat dat nu net iets zijn waar games met verschillende levels, feedbacksystemen en straffen en beloningen volop op inspelen. Games dagen je uit om beter te worden en verder te geraken.
Op zoek naar een verklaringsmodel voor gamen in coronatijd
Is het nu een probleem dat mensen meer gamen in coronatijd? Bij het ontstaan van middelen- of gedragsstoornissen is een complex samenspel van drie factoren cruciaal: mens, middel en milieu (MMM). Als we vanuit de bril van het MMM-model kijken naar gamen, en eventuele problemen en de evolutie naar een gamestoornis, zijn er in coronatijd wel enkele redenen tot alertheid.
“Corona heeft een impact op elke ‘M’ van het model.”
De coronamaatregelen hebben een grote impact op het mentaal welzijn. Zowel het virus als de bijbehorende maatregelen brengen emoties mee zoals bezorgdheid, angst, somberheid en eenzaamheid. Kinderen en jongeren zijn bang voor de gezondheid van anderen, vervelen zich en missen vrijetijdsinvulling. Ze voelen zich bovendien eenzamer, meer moe en ervaren meer stress. Zo blijkt uit de enquête #jongerenovercorona van het Kinderrechtencommissariaat. Ze worden mentaal op de proef gesteld en uitgedaagd om een weg te vinden met deze gevoelens. Er viel ook heel veel ‘moeten’ en structuur weg.
Onze bewegingsruimte wordt bepaald door de overheid. Ieders wereld wordt plots veel kleiner met thuiswerk, zonder school, zonder uitgaan, festivals, voetbal of jeugdbeweging. Gezinnen zijn op elkaar aangewezen en leefgroepen vormen een bubbel. Daardoor voelen we ons net meer verbonden of net meer eenzaam. De sociale controle stijgt of neemt af. Deze nieuwe vorm van samenleven zet ons vaak onder druk, wat kan leiden tot spanning, ruzies en soms geweld, volgens de enquête van het Kinderrechtencommissariaat.
Ook de game-industrie speelt handig in op de situatie. De hoeveelheid reclame wordt opgedreven en het aanbod, de variëteit en de beschikbaarheid worden in de verf gezet. Denk bijvoorbeeld maar aan #PlayApartTogether, een promotiecampagne van de game-industrie die een gezonde fysieke afstand aanmoedigt met evenementen en activiteiten gekoppeld aan de populairste games. Een campagne die gamen promoot als manier om te socializen en stress te verminderen. Spelers uit de gamingindustrie zien dit als hun manier om de Covid-19-boodschappen van de Wereldgezondheidsorganisatie te ondersteunen, zonder daarbij een kanttekening te plaatsen.
Lopen al deze gamers nu massaal risico op een gamestoornis?
Door deze crisis ontstaan mogelijk nieuwe, ongezonde leefstijlpatronen. Gamen wordt namelijk geassocieerd met een sedentaire levensstijl, het in contact komen met gokelementen in games, een verstoord dag-en-nachtritme, slechtere slaap- en eetgewoonten, enzovoort. Bij een kleine groep gamers raakt de balans tussen gamen en andere aspecten van hun leven grondig verstoord.
“Gamen op zich is dus helemaal niet slecht, maar alleen maar gamen is dat wel.”
Hoewel gamen voor de meerderheid een gezonde copingstrategie is, kan het ook risico’s opleveren voor kwetsbare gamers. Veel hangt af van de redenen waarom iemand gamet. Negatieve beweegredenen zijn risicovoller: gamen omdat je al langer slecht in je vel zit en zo even kan ontsnappen aan deze gevoelens, omdat er spanningen zijn thuis, omdat schoolgaan een zware opgave is of omdat je altijd al moeite had met sociaal contact of worstelde met een laag zelfbeeld,… Het aantal uren dat iemand gamet is dus niet voldoende om vast te stellen of er een probleem is. Belangrijker is de vraag welke plaats het gamen in iemands leven inneemt.
Corona-exit als moment van de waarheid
Langdurig sociaal isolement, een voornamelijk digitale tijdsbesteding en gamen als coping voor stress en negatieve emoties creëren nieuwe gewoontes. Wanneer dit aanhoudt, kan het leiden tot een verslechterd functioneren en uitgroeien tot een gamestoornis. Het gamen is dan geen vrijblijvende hobby. Men gaat zich meer en meer afzonderen, hobby’s verwaarlozen, schoolresultaten gaan achteruit, bijna alle vrije tijd gaat naar het gamen en als er niet gegamed kan worden, voelt men zich angstig, prikkelbaar of humeurig. Daarom zien we de fase wanneer we als maatschappij meer vrijheden herwinnen en het ‘gewone’ leven zich meer herneemt, als een cruciaal moment om de vinger aan de pols te houden. Maar laten we daar zeker niet passief op wachten.
“Hou er toezicht op dat het normale leven hernomen wordt.”
Wat kunnen ouders en professionals doen?
De voorbije periode werden we gebombardeerd met adviezen gaande van handhygiëne tot gezond bewegen in coronatijd. Verschillende instituten zoals de Wereldgezondheidsorganisatie en in België de Hoge Gezondheidsraad ontwikkelden specifieke adviezen over corona en gamen. Het is daarbij belangrijk dat het advies op maat is van de doelgroep. We vatten de belangrijkste adviezen samen:
Voor ouders en andere opvoeders:
- Zorg goed voor je eigen fysieke en mentale gezondheid in tijden van Corona
- Ga in gesprek over gamen en de digitale balans, toon interesse, speel mee en probeer het positief te houden. Leer hun digitale leefwereld kennen, die vaak veel ruimer is dan het gamen alleen.
- Informeer je over gamen, plaats het gamegedrag in de uitzonderlijke context van de coronacrisis
- Help kinderen en jongeren met structuur en prioriteiten stellen:
- Moedig je kind aan om vroegere gewoontes te hernemen zodra de coronamaatregelen het toelaten. Leg uit waarom beperkingen rond schermtijd of online activiteiten eventueel worden versoepeld en dat eventuele extra schermtijd tijdelijk is. Bereid je kind erop voor dat normale routines worden hervat zodra de situatie het toelaat.
- Maak afspraken over wanneer, waar, hoe lang en met wie je kind mag gamen en welke games het mag spelen. Communiceer duidelijk de grenzen en regels over gametijd. Streef samen naar meer bewust, gedoseerd gamen. Gebruik hulpmiddelen zoals een dagactiviteitenschema, tools voor ouderlijk toezicht of andere apps die beeldschermgebruik helpen te structureren. Lees meer op ‘Hoe hou je het gamen van je kind gezond?’ op www.druglijn.be.
- Zorg voor een regelmatige slaaproutine en moedig gezond eten aan.
- Moedig je kind aan om actief te zijn: wie beweegt, voelt zich beter.
- Geef het goede voorbeeld: wees je bewust van je eigen schermtijd of gamegedrag.
- Weet dat digitale tijdsbesteding ook vaak oké is: het geeft je kind en jezelf ruimte en de mogelijkheid even te ontspannen
Meer nodig?
- Meer info, een zelftest, tips en meest gestelde vragen vind je hier: www.druglijn.be/drugs-abc/gamen
- Blijf je zitten met vragen of heb je nood aan een anoniem gesprek of advies, contacteer De Druglijn.
- Wanneer het gamegedrag van je kind uit de hand loopt, verval je makkelijk in discussies over hoeveel tijd je kind aan het gamen besteedt. Benoem je bezorgdheid, maar hou de communicatie open en positief. De tijd is niet allesbepalend, wel de functie die het gamen krijgt, is een belangrijke maatstaf. Lees hier enkele tips. Soms is professionele hulp aangewezen. De Druglijn helpt je verder met het zoeken naar geschikte hulp.
Voor professionals:
-
- Heb aandacht voor de signalen van overmatig gamen tijdens deze periode.
- Wees extra zorgzaam bij risicogroepen, zoals mensen met ASS en ADHD, sociale angst, depressieve klachten…
- Informeer en ondersteun ouders en help hen mee een inschatting te maken.
- Wees je ervan bewust dat de coronacrisis de drempel naar hulp kan verhogen.
- Blijf je behandeling of begeleiding (online) verder zetten, bied steun aan bezorgde naasten.
Meer nodig?
- Vind hier alle VAD-materialen om te werken rond gamen in dit overzicht per doelgroep terug.
- Voor professionals uit het onderwijs, lees hier meer.
- Factsheet en infographic Wereldgezondheidsorganisatie
- Advies Gamen Hoge Gezondheidsraad