Is illegaal alcohol kopen voor minderjarigen kinderspel?
Factcheckers zocht het uit.
In het VRT-programma Factcheckers gingen zes jongeren die nog geen 16 jaar oud zijn op stap met als doel bier en wijn te kopen. Dit is bij wet verboden. Bier en wijn mag je pas kopen vanaf 16 jaar. Voor sterkedrank moet je 18 jaar oud zijn. Uit krantenartikels bleek dat minderjarigen in 2018 nog gemakkelijk met alcohol voorbij de kassa kwamen en Britt, Thomas en Jan wilden nagaan of dit vier jaar later nog altijd het geval is.
Lukt het -16-jarigen om bier, wijn of sterkedrank te kopen?
Britt stuurde Oliver en Wout, allebei 14 jaar, naar de supermarkt. Zij passeerden telkens langs de kassa met een fles wijn of bier. De twee jongens klinken nog jong, want nog geen baard in de keel. Er wordt soms naar hun leeftijd gevraagd, maar ze kunnen dit niet bewijzen, ze hebben hun identiteitskaart (of ander bewijs met geboortedatum) niet bij. Volgens de wet moet de winkelier in dat geval weigeren. Het lukt hen toch om in zeven winkels op de tien alcohol te kopen.
Elisabeth en Elza, 14 en 15 jaar oud, maken tien keer gebruik van de selfscans in de supermarkten. Als je alcohol wil kopen, moet je ook hier kunnen aantonen dat je 16 of 18 jaar bent. Je krijgt een vraag naar bevestiging van je leeftijd of de mededeling dat er een personeelslid langskomt om dit te verifiëren. Elisabeth en Elza klikken onterecht aan dat ze 16 jaar en ouder zijn. Er wordt niet naar een identiteitsbewijs gevraagd. Op sommige selfscans wordt er ook niet naar de leeftijd gevraagd. Het lukt hen in alle tien de supermarkten om met alcohol buiten te komen.
Jan stuurde Febe en Manou, allebei 15 jaar oud, naar tien nachtwinkels. De verwachting was dat het hier moeilijker zou worden: kleinere winkel, directer een-op-een contact en de man of vrouw achter de kassa is vaak zelf verantwoordelijk voor de winkel. Twee keer slaagden ze niet in hun opzet en werd hen de verkoop geweigerd. Jan liet hen als uitsmijter een fles sterkedrank, whisky kopen. Ook dit lukte. Er is dus nog werk aan de winkel: slechts vijf winkels op de dertig passen de wetgeving correct toe.
Om ethische redenen heeft VAD vragen bij deze manier van werken. Jongeren worden aangezet om een strafbaar feit te plegen. Bovendien kan het programma andere jongeren op ideeën brengen. Het neemt niet weg dat het interessant is de naleving van de leeftijdsgrenzen op alcoholverkoop te controleren. Ook als preventiewerker kan je dit doen. VAD heeft een methode uitgewerkt in samenspraak met de FOD Volksgezondheid: de lokale monitor ‘alcohol & jongeren’.
Hoe is de situatie in jouw stad of gemeente? De lokale monitor ‘alcohol & jongeren’ zoekt het uit
De lokale monitor ‘alcohol & jongeren’ is een instrument voor lokale preventiewerkers om systematisch na te gaan in welke mate de detailhandel en de horeca de wetgeving op de verkoop van alcohol aan minderjarigen naleven. De preventiewerkers werken hiervoor samen met 15- en 16-jarige jongeren die in supermarkten, buurt- en nachtwinkels en cafés verifiëren of het voor hen mogelijk is om alcoholische dranken aan te kopen. Er wordt geen alcohol aangekocht, ook als dit mogelijk is.
De monitor kan gebruikt worden om, in het kader van lokale analyse, na te gaan of er nood is aan meer informatie over de wetgeving rond de verkoop van alcohol aan minderjarigen. Hij kan ook gebruikt worden om de effectiviteit te evalueren van preventieve acties die reeds opgezet werden rond dit thema.
Omdat de monitor volgens een strikt protocol moet worden afgenomen, is het noodzakelijk dat de preventiewerker die ermee aan de slag gaat bij VAD een infosessie volgt. Tijdens deze infosessie zal hem of haar het protocol stap voor stap worden toegelicht. De verwerking en rapportage van de onderzoeksgegevens gebeurt steeds door VAD. VAD voorziet vervolgens een standaardrapport op maat van de gemeente of stad.
Interesse? Neem contact met David Möbius (02 422 03 72).
Zelfklevers, flyer en instructievideo’s om de alcoholwetgeving correct toe te passen
Maak de wetgeving duidelijk door het aanbrengen aan de kassa’s en drankrekken van zelfklevers die de leeftijdsgrenzen voor de verkoop van alcohol aangeven. Zo kan het winkelpersoneel eenvoudig wijzen op wat kan en wat niet kan. De zelfklevers zijn gratis te bestellen.
Er zijn ook korte instructievideo’s voor het kassapersoneel in buurtwinkels, nachtwinkels en supermarkten die tonen hoe men op een klantvriendelijke manier ervoor kan zorgen dat de alcoholwetgeving correct wordt toegepast. Tips die meegegeven worden zijn:
- Ga niet in op een discussie
- Blijf bij die ene duidelijke boodschap: ‘ik kan niet verkopen zonder een leeftijdsbewijs’
- Indien aanwezig: maak gebruik van de zelfklever aan de kassa
- Blijf rustig en vriendelijk
- Dreigt de situatie uit de hand te lopen? Doe dan beroep op je verantwoordelijke
Er is ook een flyer die de wetgeving uitlegt over het verkopen van alcohol aan minderjarigen uit, in de context van de (nacht)winkels. Wat mag, wat mag niet? En wat moet je doen wanneer jongeren alcohol proberen kopen? De flyer is zo visueel mogelijk opgebouwd, zodat hij ook bruikbaar is voor mensen die het Nederlands niet goed machtig zijn.
