Middelengebruik en gokken bij de Vlaamse bevolking
Sciensano, het voormalige Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid, publiceerde begin oktober resultaten uit de nationale gezondheidsenquête die in 2018 plaatsvond. Daarin werd onder andere naar het middelengebruik van de algemene bevolking gepolst. Vergeleken met de resultaten van de enquête uit 2013 zijn de cijfers voor het gebruik van alcohol hoopgevend. Daartegenover staat dat het gebruik van illegale drugs nog nooit zo hoog was. Voor het eerst werd ook nagegaan hoeveel mensen gokken. We gaan dieper in op de trends die zich aftekenen in het Vlaamse Gewest.
Minder Vlamingen drinken alcohol
Het alcoholgebruik daalt onder de Vlaamse bevolking van 15 jaar en ouder. Het percentage van de bevolking dat nog nooit alcohol dronk steeg van 12% in 2013 naar 15% in 2018. Daarnaast daalde het deel van de bevolking dat het laatste jaar alcohol dronk met 6 procent, van 84% naar 78%.
Tussen 1997 en 2013 steeg het percentage dagelijkse drinkers van 7 naar 13 procent. In 2018 merkten we echter een sterke daling van het aandeel personen dat dagelijks drinkt (9%). Ook het aantal glazen alcohol dat Vlamingen per week consumeren, is gedaald. Met een gemiddelde van 9 glazen alcohol per week in 2018, dronken Vlamingen ongeveer één glas minder dan in 2013. 14% van de Vlamingen dronk wekelijks meer dan 10 glazen. Ook hier trad een verbetering op tegenover 2013 toen dit nog voor 17% van de bevolking het geval was.
Nieuw is dat er in 2018 gekeken werd naar bingedrinken volgens de maatstaf die VAD al enkele jaren hanteert: het drinken van minstens 4 glazen alcohol voor vrouwen of 6 glazen alcohol voor mannen binnen een tijdspanne van twee uur. Zes procent van de Vlamingen, vooral mannen, deden dat minstens een keer per week.
Ook nieuw is dat we nu weten hoeveel mensen het laatste jaar met een alcoholprobleem kampten. Daarvoor werd de CAGE-vragenlijst licht aangepast. Het ging om 6% van de Vlaamse bevolking, of zo’n 330.000 personen.
Alcoholgebruik is het hoogst bij mannen, 55-plussers en hoogopgeleiden
Ondanks dalingen op verschillende indicatoren van het alcoholgebruik bleef de genderkloof overeind. Over het algemeen scoren mannen het hoogst als het gaat over alcoholconsumptie. In 2018 kenden mannen een hoger alcoholgebruik in het laatste jaar, waren er dubbel zoveel dagelijkse drinkers onder mannen en kwam wekelijks bingedrinken meer voor bij mannen. Verder dronken mannen gemiddeld meer glazen per week. Er waren meer mannen die de richtlijn overschreden die voorschrijft maximaal 10 glazen per week te drinken. Ook het problematisch alcoholgebruik in het laatste jaar was het hoogst bij mannen. Daartegenover stond dat dagelijks alcoholgebruik en meer dan 10 glazen per week drinken vooral bij mannen daalden.
Opvallend bleef het hoge alcoholgebruik in de groep 55-plussers, o.a. voor dagelijks gebruik en bingedrinken. Het gebruik daalde in deze leeftijdsgroep het minst. Tot slot viel in de cijfers op dat alcoholgebruik het hoogst was bij de hoogst opgeleiden.
Gebruik van illegale drugs neemt toe bij mannen tussen 25 en 44 jaar
De gezondheidsenquête peilde bij de bevolking van 15-64 jaar naar het gebruik van cannabis en andere illegale drugs. Eén Vlaming op vijf (22%) uit die leeftijdsgroep heeft ooit cannabis gebruikt. Zes procent deed dat de afgelopen 12 maanden. Vier procent gebruikte de afgelopen 30 dagen cannabis en 1% deed dat intensief (20 dagen of meer gebruikt in de afgelopen 30 dagen). Nieuw in 2018 is dat de Cannabis Abuse Screening Test (CAST) aan de vragenlijst werd toegevoegd. Daarmee kan het problematisch gebruik van cannabis in de bevolking worden ingeschat. De resultaten gaven aan dat 3% van de Vlaamse cannabisgebruikers een risico liep op problematisch cannabisgebruik. Ze gebruikten bv. al voor de middag of wanneer ze alleen waren, ze wilden hun gebruik minderen maar dat lukte niet, … Mogelijk probleemgebruik van cannabis kwam vooral voor bij mannen van 25-34 jaar (10%).
Gebruik van andere illegale drugs dan cannabis kwam veel minder voor. Tien procent van de bevolking van 15 tot 64 jaar heeft ooit een andere illegale drug dan cannabis gebruikt. In de meeste gevallen ging het dan om het gebruik van cocaïne of ecstasy/amfetamines (respectievelijk 2% en 1,5% gebruikers in de afgelopen 12 maanden).
Meer mannen dan vrouwen gebruikten cannabis of andere illegale drugs. In de leeftijdsgroep van 15 tot 34 jaar werd het vaakst cannabis gebruikt.
De prevalentiecijfers voor het gebruik van cannabis en andere illegale drugs zijn in Vlaanderen sinds de eerste enquête in 2001 nog nooit zo hoog geweest. Tussen 2013 en 2018 steeg het percentage mensen dat met cannabis experimenteerde van 14% naar 22%, een opvallend sterke stijging die niet zichtbaar is in andere Belgische onderzoeksdata over cannabisgebruik. Terwijl het aantal Vlamingen dat ooit andere illegale drugs dan cannabis gebruikte in 2013 nog op vier procent lag, was dat in 2018 tien procent. Het percentage personen dat het laatste jaar cannabis gebruikte steeg van 4% naar 6%. Het gebruik van andere illegale drugs dan cannabis tijdens de afgelopen 12 maanden steeg van 0,8% naar 3%. Dit lijkt vooral te wijten te zijn aan een toename in gebruik bij mannen tussen 25 en 44 jaar. De stijging in het gebruik van illegale drugs komt er na een periode van relatieve stabiliteit in gebruik. De volgende enquêtes zullen moeten uitwijzen of we te maken hebben met een reële trend of dat er methodologische aspecten meespeelden.
Een derde van de Vlamingen gokt
Voor het eerst nam de gezondheidsenquête vragen op over spelen voor geld. In 2018 speelde 32% van de Vlamingen op kans- en geldspelen in de afgelopen 12 maanden. Duidelijk meer mannen (39%) dan vrouwen (24%) waagden een gokje. Spelen op kansspelen gebeurde meer offline (30%) dan online (9%). 10% van de Vlamingen gokte wekelijks: 9% van de Vlamingen gokte wekelijks offline en 3% online. Dagelijks spelen voor geld kwam niet zo vaak voor (0,1%). Dat is procentueel heel weinig, maar betekent toch dat meer dan 5.000 Vlamingen elke dag gokken.
De Vlamingen spelen het liefst op de spelen van de Nationale Loterij: 30% van de bevolking speelde de afgelopen 12 maanden met trek- of krasbiljetten. De andere spelen waren minder populair: 2% speelde poker voor geld, 3% speelde op casinospelen, 3% deed mee aan sportweddenschappen en 2% speelde nog andere spelen voor geld. Loterijspelen waren populair op alle leeftijden tussen 25 en 74 jaar, terwijl weddenschappen, poker, casinospelen en andere spelen populairder zijn bij de 15-44-jarigen dan bij de oudere leeftijdsgroepen.
Vier procent van de bevolking gaf aan dat ze minstens €40 per maand (ongeveer €10 per week) aan kans- en geldspelen spendeerden.
0,9% van de Vlaamse bevolking, of zo’n 50.000 personen, liepen een risico op gokverslaving (gemeten volgens de Problem Gambling Severity Index). 0,3% van hen, meer dan 16.000 personen, liepen een hoog risico.
Als gekeken wordt naar het toegangskanaal (online of offline) en het soort spel, dan bleek dat online spelers meer uitgaven aan gokken en een hoger risico liepen op gokverslaving. Pokerspelers gaven het meeste geld uit aan hun spel en een hoog risico op gokverslaving kwam het meest voor bij casinospelers.
