Trends in middelengebruik en gokken in Vlaanderen. Welke impact had de coronacrisis in 2020?

Bij de start van de coronamaatregelen dronk 68% van de Belgen van 18 jaar of ouder alcohol. Dat bleek uit de eerste COVID-19-gezondheidsenquête van april 2020. Dat percentage lag lager dan dat van de nationale gezondheidsenquête die in 2018 aangaf dat 77% van de Belgische bevolking het laatste jaar alcohol dronk.

Dat resultaat verrast niet want van de mensen die tijdens de corona-epidemie alcohol dronken, gaf de meerderheid aan dat hun gebruik ongewijzigd bleef ten opzichte van de periode voor de coronacrisis (61% in de eerste enquête) en een vijfde zei dat hun gebruik afnam.

Naarmate de epidemie vorderde, gaven meer personen aan dat hun alcoholgebruik toenam (20%) en minder dat hun gebruik ongewijzigd bleef. In de COVID-19-gezondheidsenquête van december 2020 bleek het percentage respondenten dat zei dat ze het afgelopen jaar alcohol dronken dan ook toegenomen tot 74%, hetgeen nog steeds lager was dan in 2018.

Het hoogste percentage personen waarbij het alcoholgebruik toenam, kwam voor in de leeftijdsgroep 35 tot 44 jaar (29%). Een toename in het alcoholgebruik kwam ook meer voor bij de hogeropgeleiden (23%) dan bij de lageropgeleiden (18%).

Meer mannen (32%) dan vrouwen (26%) verminderden hun alcoholgebruik in vergelijking met de periode voor de coronacrisis. Een daling van het alcoholgebruik kwam vooral voor bij de jongeren (18-24-jarigen) (61%) en was het minst zichtbaar bij de 65-plussers (19%).

Ander onderzoek bevestigde dat een aanzienlijke groep, vooral dan hogeropgeleiden en 35-54-jarigen, tijdens de coronacrisis meer alcohol ging drinken. De redenen die daarvoor werden aangehaald waren gezelligheid, beloning na een harde werkdag, gebrek aan sociale contacten, gebrek aan dagelijkse structuur of verveling.

Bij Vlaamse studenten verminderde het alcoholgebruik tijdens de eerste lockdown in vergelijking met daarvoor. Het percentage geheelonthouders steeg van 30% voor tot 45% tijdens de periode van de COVID-19-epidemie. Heel wat minder studenten gingen bingedrinken en het aantal eenheden dat op wekelijkse basis werd gedronken daalde eveneens fors.

Gebruikers van illegale drugs gebruikten meer per dag

In de COVID-19-gezondheidsenquête van december 2020 bleek 6% van de respondenten illegale drugs te hebben gebruikt in de voorgaande 12 maanden. Dat aandeel was iets hoger dan bij de eerste en tweede COVID-19-gezondheidsenquête van april 2020 (4%), maar kwam overeen met dat uit de nationale Gezondheidsenquête van 2018 (5%).

Naarmate de coronacrisis evolueerde, steeg het aandeel mensen die hun gebruik zagen toenemen ten opzichte van voor de crisis tot 35% in december. Daarmee kwam het aandeel mensen met een toegenomen gebruik op hetzelfde niveau als het aandeel mensen met een afgenomen gebruik (34%). Meer vrouwen (45%) dan mannen (30%) gaven aan dat hun gebruik van illegale drugs toenam in vergelijking met de periode voor de coronacrisis. Een toename in gebruik was het grootst in de leeftijdsgroep 45-54 jaar.

Onderzoek tijdens de corona-epidemie bij gebruikers van illegale drugs gaf aan dat meer dan 9 op de 10 respondenten in het laatste jaar cannabis gebruikte. 44% nam het laatste jaar cocaïne, 45% xtc en 18% amfetamines. Van de personen die het laatste jaar cocaïne gebruikten, had ongeveer negen op de tien in die periode ook cannabis gebruikt, zeven op de tien ook xtc/MDMA en de helft ook ketamine.

Cocaïne was het enige middel uit de enquête waarvan een meerderheid van de laatstejaarsgebruikers (51%) aangaf dat middel niet meer te gebruiken na de start van de coronamaatregelen.

In tegenstelling tot de andere middelen, werd er op een typische gebruiksdag na de start van de corona-epidemie gemiddeld een grotere hoeveelheid marihuana gebruikt dan ervoor. Het gemiddeld dagverbruik van cocaïne, xtc of amfetamines lag in het begin van de corona-epidemie lager dan ervoor, maar dat herstelde zich naarmate de epidemie vorderde zodat tegen begin november 2020 het gemiddeld gebruik ook hoger lag dan voor de coronacrisis of dat niveau evenaarde.

Bij Vlaamse studenten daalde de prevalentie van cannabisgebruik van 9% voor COVID-19 naar 5% tijdens COVID-19. Daarbij is het voornamelijk de groep die voordien een keer per week of minder cannabis gebruikte die stopte met het gebruiken van cannabis.

Bij 75% van de jongeren nam het gebruik van slaap- en kalmeermiddelen toe

In de COVID-19-gezondheidsenquête van december 2020 bleek 21% van de deelnemers slaap- en kalmeermiddelen te hebben gebruikt in de voorgaande 12 maanden. Dat aandeel was hoger dan bij de tweede COVID-19-gezondheidsenquête van april 2020 (18%) en tevens hoger dan de nationale Gezondheidsenquête van 2018 (waarbij 13% aangaf in de afgelopen 2 weken slaap- en kalmeermiddelen te gebruiken).

Voor 42% nam het gebruik van slaap- en kalmeermiddelen toe sinds de coronamaatregelen. Het duidelijkst was dat bij jongeren van 18 tot 24 jaar. Bij 75% van de jongeren die slaap- en kalmeermiddelen gebruikten nam het gebruik ervan toe (in april 2020 ging het om 54%).

Vooral jongeren startten of gingen meer gokken

In de COVID-19-gezondheidsenquête van december 2020 gaf 28% van de respondenten van 18 jaar en ouder aan dat ze op kans- en geldspelen gokken. Dat percentage lag iets lager dan dat in de algemene gezondheidsenquête van 2018 waarin 32% van de Belgische bevolking van 18 jaar en ouder aangaf het laatste jaar voor geld te spelen. Opmerkelijk was dat het vooral jongeren (18-24 jaar) zijn die tijdens de corona-epidemie gestart zijn met spelen op kans- en geldspelen of waarbij het gokken toenam.

Download hieronder de factsheets.