Psycho-educatie over behandeling met methadon of buprenorfine

Dat cliënten goed geïnformeerd zijn over hun behandeling is niet alleen een basisrecht. Het is ook een belangrijke motiverende interventie. Verslaafd zijn aan heroïne, opium of opioïde pijnstillers is een chronische aandoening die een medische en psychosociale behandeling vergt. De behandeling is vaak langdurig en vraagt dan ook heel wat inspanning. Door de cliënt te informeren over de processen die spelen bij het ontstaan van verslaving en op welke manier de behandeling op deze mechanismen inspeelt, vergroot je de kennis en het inzicht van de cliënt. Dit werkt versterkend en draagt bij aan de motivatie om de behandeling vol te houden. Ook naasten hebben vaak nood aan informatie over de behandeling en zijn meer gemotiveerd een rol op te nemen in de behandeling, als ze meer inzicht hebben.

Het materiaal is flexibel inzetbaar in diverse settings

Voor VAD aan de slag ging om dit psycho-educatie-materiaal te ontwikkelen, werd dit grondig besproken met professionals uit de praktijk: we brachten een groep psychosociaal hulpverleners, artsen en verpleegkundigen samen die allen met de doelgroep werken. Daaruit bleek dat cliënten niet op elk moment behoefte hebben aan dezelfde informatie. Of ze nood hebben aan informatie en welke informatie dit dan moet zijn, hangt af van een heleboel factoren: de motivatie, de ernst van de problematiek, de fase van het hulpverleningstraject … Het is dus belangrijk de juiste info te geven op het juiste moment.

Ook de context waarin de behandeling met methadon of buprenorfine plaatsvindt, verschilt sterk. Zo zijn er residentiële settings, maar ook ambulante hulp. Professionals uit verschillende disciplines nemen een rol op in de behandeling. Er bleek bovendien ook ontzettend veel te vertellen over een behandeling met methadon of buprenorfine.

Het ondersteunend materiaal moest dus flexibel inzetbaar zijn en helpen om de informatie te structureren, zodat verschillende actoren een consistent verhaal kunnen brengen. Het materiaal moest dat verhaal vooral visueel ondersteunen en laagdrempelig bruikbaar zijn. Dit vormde het uitgangspunt voor de ontwikkeling van het materiaal.

Het materiaal is daarom een plukboek in de vorm van een flap-over. De hulpverlener kan vlot de informatie kiezen die op dat moment, voor die cliënt of naaste relevant is. Het materiaal kan in het gesprekslokaal of het dokterskabinet staan en er worden bijgenomen wanneer het passend is.

De hulpverlener en de cliënt zien ook dezelfde info aan weerszijden van de flap-over. Dit om de gelijkwaardigheid tussen hulpverlener en cliënt te onderstrepen.

Om het materiaal zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de doelgroep kozen we voor een sterke visuele uitwerking met zo min mogelijk tekst. Hoe de beelden er moesten uitzien bevroegen we via een kleinschalige veldtest bij het doelpubliek zelf. Zo zijn we geland bij de stijl die het materiaal nu heeft.

Voor de hulpverleners is er ook een ondersteunende bundel. Deze begeleidersbundel helpt om het gesprek voor te bereiden en het verhaal aan de cliënt over te brengen. De bundel bevat hier en daar ook aanvullende informatie op de kernzinnen in de flap-over.

Wat vind je in het materiaal?

• Het materiaal begint met enkele algemenere hoofdstukken over verslaving: waarom je verslaafd wordt, waarom je blijft gebruiken, waarom stoppen zo moeilijk is en hoe je daarop kan anticiperen. Deze inleidende pagina’s zijn toegespitst op heroïne, opium of opioïde pijnstillers, maar zijn ook bruikbaar bij mensen die kampen met andere middelenproblemen. Dit nieuwe materiaal vult het lijstje met VAD-materialen voor psycho-educatie verder aan.

• Na de algemenere pagina’s, volgen pagina’s over de specifieke werking van deze opioïden op niveau van het lichaam en de hersenen. Dit om inzicht te geven in het effect van methadon of buprenorfine.

• De bedoeling van een behandeling met methadon of buprenorfine is een beter leven mogelijk te maken. Op de volgende pagina’s wordt informatie aangereikt om een eerlijke balans op te maken van de voor- en nadelen van deze twee verschillende types van medicatie. Hier worden ook de bijwerkingen aangekaart en de impact die een behandeling op iemands leven heeft. We zetten de trajecten met beide types medicatie naast elkaar zodat er een weloverwogen keuze kan gemaakt worden. Daarbij overlopen we de verschillende fasen van een behandeling: opstart, heropstart, onderhoudsbehandeling en afbouw. Er is ook aandacht voor de praktische zaken verbonden aan de behandeling.

• Doorheen de flap-over is er continu aandacht voor het beperken van de schade en de risico’s van deze behandeling voor de cliënt in kwestie en diens omgeving. Het gaat onder meer over wat te doen als iemand anders de medicatie inneemt, over interacties met andere psychoactieve middelen… Ook zwangerschap en borstvoeding vormen een thema.

Ruimte voor toekomstige evoluties

Op moment van de ontwikkeling werden er keuzes gemaakt op basis van de situatie zoals ze toen was. We lieten enkele pagina’s achteraan leeg om te kunnen anticiperen op nieuwe evoluties ter zake. Zo volgen we bijvoorbeeld de evolutie van Buvidal als substitutiemedicatie en van de verstrekking van naloxon-neussprays tegen overdosis nauwgezet op.

We willen alle hulpverleners van harte bedanken die ons mee op weg gezet hebben, die meermaals alles nagelezen hebben en voorstellen afgetoetst hebben bij de cliënten.