Sportclubs als ideale setting voor gezondheidspromotie

Sportclubs ervaren belangrijke drempels om aan gezondheidsbevordering of preventie te doen. Ten eerste is er een gebrek aan kennis en expertise binnen de club (Meganck, Scheerder, Thibaut & Seghers, 2014). Ook ons eigen vooronderzoek met sportclubbestuurders toont aan dat minder dan 3% aangeeft ooit al eens vorming, een brochure, advies, een handboek of contacten heeft gehad met andere diensten in functie van degelijke alcohol- of drugpreventie in de sportclub. Toch geeft één op drie bestuurders aan dat dit wel belangrijk is.

Ook een gebrek aan middelen, voornamelijk geld, tijd en handen bepalen in grote mate de houding van de sportclubs ten aanzien van gezondheidspromotie (Meganck et al, 2014). Meer nog, in het geval van alcohol- en drugpreventie heerst vaak de perceptie dat er verder in die middelen zal gesneden worden. Toch kan preventie, of anders gezegd: goed zorgen voor jezelf, je club en je teammaten, zowel bijdragen aan de algemene gezondheid en veiligheid als aan de duurzaamheid van de club zelf.

Drie belangrijke redenen voor sportclubs om aan gezondheidsbevordering te doen binnen de club zijn:

• gezondere atleten presteren beter;
• clubs met een gezond imago zijn aantrekkelijker;
• de sociale verantwoordelijkheid van de sportclub als setting voor gezondheidspromotie.

Gezondere atleten presteren beter

Niettegenstaande de belangrijke rol van sportclubs voor de volksgezondheid, tonen studies dat sporters in laag- tot middelcompetitief sportverband meer alcohol drinken (Rosiers et al, 2014). We vinden in de sportwereld een erg permissieve, zelfs stimulerende houding voor alcohol. Sponsoring en alcoholpromotie creëerden een sterk platform voor alcoholmarketing, waarbij alcohol sterk gekoppeld wordt aan sportteams en plezier maken. Desondanks komt in de literatuur sterk naar boven dat er enige voorzichtigheid geboden moet worden met alcoholgebruik in combinatie met sportbeoefening (Vella & Cameron-Smith, 2010). Alcoholgebruik, en bij uitbreiding cannabisgebruik, heeft duidelijk een negatieve invloed op de sportprestaties en de recuperatie nadien. Veel sporters zijn hier echter niet van op de hoogte. Als dr. Thierry Devreker (kindergastro-enteroloog aan UZ Jette en lid van de medische commissie van de Vlaamse Hockey Liga) zijn presentatie geeft over de invloed van alcohol op het sporterslichaam, zien we iedere keer opnieuw verbazing op de gezichten van de toeschouwers. Sportivos integreerde deze kennis over alcohol en de sporter in een educatief spel voor de jongsten en een infobrochure voor de volwassen sporters.

Clubs met een gezond imago zijn aantrekkelijker

Het Australische preventietraject voor sportclubs ‘Good Sports’ (waarop Sportivos sterk gebaseerd is) toont aan dat wanneer sportclubs zich engageren tot het uitbouwen van een geïntegreerd alcoholbeleid, dit niet alleen positieve gevolgen heeft op de gezondheid van de sporters. Tegelijkertijd, en tegen de algemene perceptie in, tonen studies dat Good Sports clubs het financieel beter krijgen dan niet-Good Sports clubs. Na drie jaar zagen de Good Sports clubs hun gemiddelde inkomen bijna verdubbelen. Merk op dat de sportclub bij deze verdubbeling van budget minder afhankelijk wordt van de inkomsten uit alcoholverkoop. Terwijl die nog meer dan 60% van het jaarbudget uitmaakten bij beginnende Good Sports clubs, is dit gehalveerd na drie jaar.

Belangrijkste reden is de stijging van het ledenaantal en aantrek van meer sympathisanten. Dat creëert dan ook weer nieuwe kansen in termen van sponsors en vrijwilligers. Een belangrijke stijging wordt veroorzaakt door vrouwen, een segment dat onze sportclubs nu net het minst weten aan te spreken (Scheerder, 2007). Het invoeren van een geïntegreerd alcoholbeleid leidde ook tot meer lidgeld, meer omzet in de kantine, betere contacten met politie, plaatselijke ondernemingen en lokaal bestuur (Crundall, 2012; Rowland et al, 2012).

Sportivos probeert ook hier te ondersteunen met ideetjes voor gezonde fondsenwerving. Verder houden we ook de vinger aan de pols en gaan we zelf onderzoeken wat de effecten zijn van al deze acties die clubs ondernemen, zowel op gezondheidsvlak van de leden, als op vlak van duurzaamheid van de sportclub.

Sociale verantwoordelijkheid

Ook de Vlaamse regering, bevoegd voor zowel gezondheidsbevordering als sport, zet duidelijk in op ‘health in all policies’. Daarmee volgt ze de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie en het Ottawa Charter dat sterk pleit voor het organiseren van gezondheidspromotie via ‘settingen’. Gezonder gedrag stimuleren we niet enkel op niveau van het individu. We moeten ook de omgeving waar het individu vertoeft veranderen. Zo groeide een sterk toenemende interesse in de sportclub als ‘nieuwe’ setting voor gezondheidspromotie. Ook de sportclub moet hier zijn steentje bijdragen. De sportclub kan zelfs via bepaalde beleidsfocussen, bepaald door de Vlaamse overheid, inzetten op preventie en daar een stuk van hun subsidie voor verdienen. Meer info krijg je bij de sportfederaties, VSF of Sport Vlaanderen. De Vlaamse Hockey Liga heeft deze beleidsfocus alvast mee opgenomen in hun dossier.

De sportclub als setting heeft veel preventief potentieel tegen alcohol drinken op minderjarige/jonge leeftijd en alcoholgerelateerd risicogedrag zoals drinken en rijden (Halldorson et al, 2012). Het bestuur en de coaches van een sportclub zijn belangrijke rolmodellen voor de jeugd en kunnen hun verantwoordelijkheid in gezondheidsbevordering niet ontkennen. Ze hebben een belangrijke impact op de mentaliteit en het gedrag van een team en fungeren als belangrijk aanspreekpunt voor de jeugd. Bovendien zijn zij vaak de eersten die de vroegtijdige signalen van risicogedrag rond alcohol en drugs herkennen.

Sportivos ondersteunt die rol door het aanstellen, vormen en ondersteunen van een alcohol- en drugcoach en algemene expertisebevordering bij verschillende sleutelfiguren in de club. Bestuursleden leren beter mogelijke risico’s en problemen als gevolg van alcohol- en cannabisgebruik inschatten. Kantinemedewerkers leren op basis van de specifiek geldende wetgeving zichzelf en hun clubmakkers behoeden voor figuurlijke katers tijdens en na kantinebezoek.

Sportivos: doen!

Voor ons is het alvast duidelijk: gezonde clubs leveren gezonde sporters, gezonde financiën en zelfs een gezonde omgeving. Met Sportivos werk je alvast rond alcohol en cannabis en draagt je sportclub een steentje bij naar een gezondere samenleving. Bovendien wordt de club ondersteund door het Vlaamse preventiewerk en krijgen deelnemende clubs de materialen zolang de voorraad strekt gratis. Meer info op www.vad.be/sportivos.

Literatuur

Crundall, I. (2012). Alcohol management in community sports clubs: impact on viability and participation. Health Promotion Journal of Australia, 23(2): 97-100.

Halldorsson, V., Thorlindsson, T., Sigfusdottir, I. (2013) Adolescent sport participation and alcohol use: The importance of sport organization and the wider social context. International review for the Sociology of Sport, 0(0) 1-20.

Kokko S, Kannas L and Villberg J (2006) The health promoting sports club in Finland – a challenge for the settings-based approach. Health Promotion International 21: 219 – 229.

Meganck, J., Scheerder, J., Thibaut, E., Seghers, J. (2014) Youth sports clubs’ potential as health-promoting setting: Profiles, motives and barriers. Health Education Journal, 74: 1-25.

Rosiers, J., Möbius, D., Jongbloet, J. (2014) Sport en middelengebruik: Verkennend nodenonderzoek in Vlaamse sportclubs. VAD: niet gepubliceerd.

Rowland, B., Allen, F., Toumbourou, J. (2012) Association of risky alcohol consumption and accreditation in the ‘Good Sports’ alcohol management programme. Journal of Epidemiology & Community Health, 66(8), 684-90.

Scheerder, J. (2007) Tofsport in Vlaanderen. Groei, omvang en segmentatie van de Vlaamse recreatiesportmarkt; Antwerpen: F&G Partners.