Ontdek het plukboek voor herstel van middelengebruik van VAD en de HerstelAcademies

In dit artikel blikken we terug op deze samenwerking. Daarnaast stellen we het materiaal voor dat we ontwikkelden om laagdrempelig en in groep te werken met de thema’s middelengebruik, verslaving en herstel.

Een HerstelAcademie voorziet een open en laagdrempelig cursusaanbod over verschillende aspecten van mentaal welzijn. Zo organiseren HerstelAcademies cursussen over zelfvertrouwen, omgaan met stress, eenzaamheid, depressie, ontmoeten en verbinding, veerkracht en vele andere thema’s. Een trainer die persoonlijke ervaring heeft met het thema en een trainer met professionele kennis begeleiden de kortlopende cursussen. De nadruk ligt op samen leren, elkaar versterken, hoop en krachtbronnen.

De HerstelAcademie richt zich voornamelijk tot mensen die willen werken aan hun persoonlijk herstel. Daarnaast staat het aanbod open voor iedereen die hieraan wil bijdragen zoals naasten, vrienden, familieleden en (toekomstige) hulpverleners. De HerstelAcademies zijn opgezet als regionale samenwerkingen, verspreid over de dertien GGZ netwerken (Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg) in Vlaanderen. Vzw Psyche coördineert en ondersteunt dit initiatief.

De samenwerking tussen VAD en de HerstelAcademies was een onderdeel van het relanceplan ‘Vlaamse Veerkracht’. Met dit plan wilde de Vlaamse regering de impact van de COVID-19-crisis, onder andere op vlak van mentaal welzijn, verzachten. Het plan had aandacht voor alcohol- en druggebruik, gokken, gamen, verslaving en herstel. Het opzet was om deze thema’s in te bedden in het cursusaanbod van de HerstelAcademies over Vlaanderen.

Samen ontwikkelden we een plukboek rond middelengebruik en verslaving dat ter beschikking staat van de coördinatoren en trainers van de HerstelAcademie. Daarnaast organiseerden we vormingen over het plukboek en deze thema’s voor (toekomstige) trainers van de HerstelAcademie. Verder zochten we naar (bijkomende) partners uit de verslavingszorg en het preventielandschap om deze thema’s verder uit te bouwen binnen de HerstelAcademie.

Een nauwe samenwerking tussen VAD en Herstelacademies

Cocreatie vormde de rode draad in dit project en de samenwerking tussen de HerstelAcademie en VAD. Hierbij lieten we ons inspireren door het werkmodel van de HerstelAcademie, waarbij ervaringsdeskundigen en professionele trainers steeds gezamenlijk cursussen inhoudelijk ontwikkelen en geven. Het vertrekpunt is dat verschillende kennisvormen – zoals ervaringskennis, professionele en wetenschappelijke kennis – relevant, complementair en evenwaardig zijn. Bovendien kunnen deze diverse kennisbronnen elkaar aanvullen en verrijken.

Op deze manier komen we tot een bredere en meer diverse kennis en praktijk over middelengebruik, verslaving en herstel.

Concreet kreeg deze cocreatieve benadering vorm in een ad-hocwerkgroep. Deze werkgroep verenigde de projectmedewerkers van VAD met coördinatoren, ervaringsdeskundigen en professionele trainers van verschillende HerstelAcademies. Het ging zowel om mensen die al jaren hun schouders zetten onder de HerstelAcademie als om nieuwe krachten. Samen bepaalden we de inhoud en methodiek van onze samenwerking om tot het beoogde resultaat te komen: een plukboek en een vorming voor trainers over middelengebruik, verslaving en herstel. De leden van de werkgroep waren onmisbaar om dit project te kunnen realiseren.

Voor de ontwikkeling van de vorming werkten we samen met drie ervaren trainers van de HerstelAcademie. De vorming werd vervolgens getest in de werkgroep en bijgesteld op basis van feedback. Een projectmedewerker van VAD en een trainer van de HerstelAcademie vormden een duo voor de uiteindelijke vormingen – waar meer dan 48 (toekomstige) trainers van de HerstelAcademie aan deelnamen. De deelnemers leerden op een interactieve manier over het plukboek, het gebruik van verschillende methodieken, groepsdynamiek, inzetten op een veilige leeromgeving en uitwisseling tussen de deelnemers.

Verder hebben alle HerstelAcademies een partner uit de brede verslavingszorg. Verschillende HerstelAcademies hadden al een formeel partnerschap maar verkenden de mogelijkheden verder doorheen dit project. De HerstelAcademies zijn namelijk een belangrijke werking waarnaar doorverwezen kan worden. Zo kunnen cliënten vanuit een hulpverleningstraject interesse hebben om via de HerstelAcademie verder te werken aan hun persoonlijk herstel. Evengoed kunnen mensen met een herstelwens maar zonder voorgeschiedenis in de hulpverlening er terecht. Hoewel de HerstelAcademie geen therapie of crisishulp aanbiedt, kan deze laagdrempelige en groepsgerichte leeromgeving steun bieden aan mensen.

Verder hebben alle HerstelAcademies een partner uit de brede verslavingszorg. Verschillende HerstelAcademies hadden al een formeel partnerschap maar verkenden de mogelijkheden verder doorheen dit project. De HerstelAcademies zijn een groepswerking waarnaar doorverwezen kan worden, zowel vanuit de nulde, eerste, tweede als derde lijn. Zo kunnen cliënten vanuit een hulpverleningstraject rond middelengebruik en verslaving interesse hebben om via de HerstelAcademie verder te werken aan hun herstel. Evengoed kunnen mensen met een herstelwens maar zonder een voorgeschiedenis in de hulpverlening er terecht om er te leren over herstel. Een belangrijk aandachtspunt bij de doorverwijzing is dat de HerstelAcademie geen therapie of crisishulp aanbiedt. De HerstelAcademie is in de eerste plaats een laagdrempelige en groepsgerichte leeromgeving die mensen ondersteunt bij hun herstelproces.

Materiaal: plukboek herstel van alcohol, drugs, gokken of gamen

Met het plukboek kan je met een groep aan de slag rond de thema’s middelengebruik, verslaving en herstel. De herstelgedachte, hoop en een krachtgerichte benadering staan centraal om deze thema’s te behandelen. Herstelverhalen en ervaringen zijn een belangrijk uitgangspunt in dit materiaal. Daarom kozen we niet voor een hoofdzakelijk psycho-educatieve be

nadering. Hoewel wetenschappelijke kennis ook aanwezig is in dit plukboek, gaat deze hand in hand met ervaringskennis en professionele kennis als evenwaardige bronnen.

Dit plukboek werd voor en door de HerstelAcademies ontwikkeld en richt zich in eerste instantie tot hun werking, hoewel het ook bruikbaar is in andere settings. Het plukboek is een vertrekpunt en biedt een arsenaal aan informatie, kaders en methodieken om met groepen met het thema aan de slag te gaan.

Dit plukboek werd ontwikkeld voor en door de HerstelAcademies, maar is ook bruikbaar in andere settings om op een laagdrempelige manier met groepen te werken rond het herstel van alcohol, illegale drugs, gokken of gamen.

Het plukboek bestaat uit vijf onderdelen. Je vindt er informatie en methodieken over:

1. Onthaal, kennismaking en werken aan veiligheid
2. Herstel, motivatie en veranderdoelen
3. Middelengebruik en verslaving
4. Omgaan met risicosituaties en triggers vanuit krachtbronnen
5. Vertrouwen in herstel bestendigen

Het plukboek is niet bedoeld als stappenplan of richtlijn. Je kan met de informatie en methodieken aan de slag gaan die passen in jouw aanpak en bij de groep waarmee je werkt. Uit dit interactief plukboek haal je dus de dingen die voor jou als trainer of groepswerker relevant zijn. Je hoeft dit document dus niet van A tot Z door te nemen. Daarom is dit plukboek vormgegeven als een handige interactieve pdf waarin je snel kan doorklikken naar de informatie of methodieken die jij zoekt.