Synthetische cathinonen winnen aan populariteit

Diverse stoffen in deze groep

Synthetische cathinonen zijn stimulantia die qua chemische structuur vergelijkbaar zijn met amfetamines. Vaak worden ze verkocht als ‘vervanger’ voor bekende stimulerende drugs zoals MDMA (xtc), amfetamines of cocaïne. In het drugwiel horen de meeste cathinonen thuis in de groep van de stimulantia, hoewel er ook een aantal stoffen zijn die stimulerend en emphatogeen werken zoals bv. methylone, ethylone en butylone. Deze stoffen horen in het drugwiel bij de groep van de emphatogenen.

Tot 2010 waren methylone en mephedrone (4-MMC, straatnamen: ‘mefi’, ‘meph’,’ of ‘miauw) de meest voorkomende cathinonen in Europa. Inmiddels zijn er meer dan 120 verschillende cathinones bekend. Deze stoffen zijn meestal beschikbaar als witte of beige/bruine poeders of in tabletten. De meeste cathinonen worden gesnoven of geslikt, maar ze kunnen ook geïnjecteerd worden.

Bekende cathinonederivaten op dit moment zijn bijvoorbeeld alpha-PVP en de recente opvolgers alpha-PHP en alpha-PHiP (meer bekend onder de straatnaam Flakka), mephedrone, methylone, 3-MMC en zijn recente opvolgers 3-FMC, 2-MMC en 3-CMC en MDPV. Voor sommige van deze middelen werden op de Druglijn of via het project Safe ’n Sound informatieve webpagina’s ontwikkeld.

Effecten en risico’s

De effecten en risico’s van het gebruik van cathinones zijn analoog aan die van het gebruik van andere stimulantia. Ze peppen op, zorgen voor alertheid en meer uithouding en geven een algemeen gevoel van euforie en welbevinden. Bij hogere dosissen kunnen ze hartritmestoornissen, agitatie, agressie, … veroorzaken. De psychologische bijwerkingen van een hoge dosis synthetische cathinonen kunnen bestaan uit een moeilijke ‘comedown’, depressie, angst, paniekaanvallen, paranoia en psychose. Compulsief gebruik en afhankelijkheidssymptomen worden regelmatig vermeld. Deze omvatten sterke hunkering en een relatief snelle ontwikkeling van tolerantie.

Hoewel het meeste cathinonegebruik bestaat uit het snuiven van de drugs als poeder of oraal gebruik, is er recent een nieuw fenomeen opgedoken waarbij synthetische cathinonen worden geïnjecteerd. Dit gebeurt meestal door mensen die ook andere drugs injecteren, maar het komt ook steeds meer voor in de populatie van mannen die aan chemsex doen. Het injecterend gebruik van cathinonen is in verband gebracht met een hoge injectiefrequentie, met daaraan gerelateerde en andere complicaties. Deze omvatten een intens branderig gevoel op de injectieplaats, waarbij herhaaldelijk injecteren leidt tot huiderosie, plaatselijke infecties, blaren, puistjes, abcessen, gangreneus weefsel, bloedstolsels, permanente gevoelloosheid en spasmen. Daarnaast vergroot dit gedrag de verspreiding van infectieziekten.

Wetgeving

Cathinones werden rond 2005 op de markt gebracht als ‘legale’ vervangers van gecontroleerde stimulerende middelen, zoals amfetamine, MDMA en cocaïne. In het begin werden ze meestal verkocht in smart shops en daarna via webshops. Deze webshops passen hun aanbod voortdurend aan, aan de heersende wetgeving van het land waar ze gevestigd zijn. Nederland heeft een relatief lakse wetgeving omtrent NPS vandaar dat vele webshops in Nederland gebaseerd zijn. Deze shops versturen hun middelen via koerierdiensten naar de meeste landen van Europa. Sinds 2010 is mephedrone in België illegaal. In de jaren nadien verschenen steeds meer nieuwe cathinones op de markt die vervolgens één na één verboden werden. Totdat België de generieke wetgeving installeerde in september 2017, waardoor de productie, handel in en het bezit van vrijwel alle NPS verboden werden op basis van hun chemische structuur. Toch zijn er indicaties dat de populaire middelen zoals mephedrone en 3-MMC nog altijd gebruikt worden als illegale drug.

Cijfers

Recent (20/02/2024) maakte de afdeling drugs van Sciensano een overzicht van het gebruik van Flakka in België. Je leest er meer over in dit rapport.

Het ontwikkelen van een duidelijk inzicht in patronen en niveaus van gebruik van synthetische cathinonen in Europa blijft een uitdaging. Omdat het een relatief nieuw fenomeen is, zijn de bestaande monitoringsystemen er niet op afgestemd, bestaan er geen overeengekomen analytische laboratoriumnormen en weten mensen vaak niet welke stof of combinatie van stoffen ze gebruiken. Bovendien stelt kopen via internet mensen die gebruiken in staat om discreet te blijven en vormt het dus een verborgen populatie. Op bevolkingsniveau is de prevalentie erg laag, hoewel in bepaalde populaties het gebruik hoger ligt, voornamelijk in uitgaanspopulaties, mensen met hoog risico gebruik (zoals in chemsex) en mensen die in of uit behandeling zijn.

Uit deze grafiek van het EMCDDA blijkt dat cathinones in populariteit winnen, gezien er steeds meer cathinones in beslag genomen worden en er steeds meer van deze stoffen op de markt komen. Die trend wordt bevestigd door recente cijfers uit het EU-Scanner onderzoek, waaruit blijkt dat met name de MMC’s populair zijn.

Preventie en toekomstige acties

Om het gebruik van cathinones bespreekbaar te maken en risicovol en schadelijk gebruik te beperken, kunnen mensen die cathinones gebruiken in het uitgaansleven terecht bij Safe ‘n Sound. Bij bezorgdheden om gebruik kunnen zij terecht bij De Druglijn. Ondanks de toename in populariteit, blijft het gebruik in vergelijking met andere stimulantia zoals cocaïne nog beperkt. Om professionals in het drugswerkveld te ondersteunen met kennis en inzichten in synthetische cathinones, ontwikkelde VAD in 2023 twee webinars. Het eerste webinar focust op Flakka (a-PVP, aPHP en a-PHiP). Herbekijk het volledige webinar hier opnieuw. Deze middelen worden voornamelijk gebruikt door een groep van mensen die problematisch omgaan met middelen. Een tweede webinar focust op mephedrone en zijn analogen 3-MMC, 3-CMC etc. Herbekijk dit volledige webinar hier opnieuw.