Skip to main content
  • Home
  • Artikels
  • Inspiratie voor hulpverlening uit project Sabayon: “Abstinentie is een oud recept dat voor veel frustratie zorgt.”

Inspiratie voor hulpverlening uit project Sabayon: “Abstinentie is een oud recept dat voor veel frustratie zorgt.”

Het project Sabayon werkt aan herstel met mensen die met een zware afhankelijkheid van alcohol kampen. Het project werd gefinancierd door VAD.

Sabayon werd geselecteerd nadat VAD in 2014 een oproep deed aan haar leden naar voorstellen voor innoverende projecten die leemtes in de alcohol- en drugsector konden opvullen. Sabayon richt zich op mensen die al lange tijd met een zware afhankelijkheid van alcohol kampen. Na talloze mislukte stoppogingen kunnen ze vaak moeilijk of niet meer terecht in de reguliere hulpverlening of zien ze dit zelf niet meer zitten.

Deze mensen kunnen in het Gentse sinds 2017 in een Sabayon-traject stappen. Intussen hebben zeven mensen zo’n traject volledig doorlopen. Maar wat houdt dat juist in? VAD sprak met Claude Descamps die het project coördineert en met een hulpverlener die een cliënt begeleidt in zijn Sabayon-traject.

Mensen komen bij Sabayon terecht omdat ze bijvoorbeeld de folder zien liggen bij de huisarts of omdat een hulpverlener het hen voorstelt: “De mensen die bij ons terechtkomen, zijn vaak uitgesloten van hulp. Ze kunnen niet meer in de langdurige behandelprogramma’s terecht en gaan dus soms van de ene naar de andere crisisopname”, vertelt Claude. “Er zijn 1001 redenen waarom iemand niet meer in een ziekenhuis binnengeraakt: omdat ze ‘contrair geweest zijn’, niet gemotiveerd zouden zijn, … Anderzijds heb je ook mensen die het zelf beu zijn om tijdens opnames altijd alleen maar over alcohol te spreken.”

Herstel gaat over meer dan enkel alcohol

In een Sabayon-traject gaat het dan ook over allerlei levensdomeinen die de cliënt zelf kiest – en dus niet enkel over alcoholgebruik. Wie het traject aangaat, werkt aan al die levensdomeinen met twee zelfgekozen vertrouwenspersonen die het proces mee begeleiden: “Dat kunnen hulpverleners zijn, maar evengoed familieleden of vrienden”, zegt Claude.

“De cliënt werkt samen met deze personen aan zijn persoonlijke Sabayon-recept”, zegt Claude. “Sabayon is een dessert dat je maakt met verschillende ingrediënten, het bestaat trouwens met of zonder alcohol. Dat weerspiegelt het idee: we focussen niet enkel op alcohol, want dat is maar een deel van het verhaal.”

© Sabayon
Een pagina uit het werkboekje voor Sabayon-cliënten

Om effectief iets te veranderen, moet je werken aan herstel en daar komt veel meer bij kijken dan enkel middelengebruik: “Als je enkel focust op het middel dan mis je veel, want herstel betekent dat iemand terug goed zit in zijn dagelijks leven: een herstel van sociale contacten, iets wat je bezielt, een dagbesteding, gezondheid, persoonlijke ontwikkeling, …”, zegt Claude. Al deze componenten die bijdragen aan levenskwaliteit en die een motor zijn voor herstel, vormen de ingrediënten voor het persoonlijke Sabayon-recept van de cliënt.”

Mensen verbeteren hun levenskwaliteit met een Sabayon-traject

Stoppen met drinken is daarbij geen noodzakelijke voorwaarde. Zo geeft Claude het voorbeeld van Mark* een gepensioneerde man die onlangs in een Sabayon-traject stapte: “Mark had een alcoholprobleem dat regelmatig oplaaide en dan weer ging liggen, maar sinds zijn pensioen liep het uit de hand. Tijdens zijn Sabayon-traject werkte hij actief mee in het buurthuis in zijn wijk. Hij nam weer taken op, hielp andere mensen met hun computervaardigheden, … Daardoor werden de pieken in zijn drinken minder.”

Een Sabayon-traject kan dus ook inzetten op harm reduction zodat mensen minder grote hoeveelheden drinken of minder frequent drinken. Met zijn nieuwe verantwoordelijkheden, dronk Mark enkel nog in de weekends. Maar na een weekend doorzakken, merkte hij telkens dat zijn taken in het buurthuis niet zo vlot liepen. “Daarom koos hij nu voor een opname in de hoop volledig te ontwennen”, zegt Claude. Mark verbeterde ook zijn familiale banden tijdens het traject. Zo heeft hij sindsdien nauwer contact met zijn zus, die hem steunt. Ze doen al eens een uitstapje samen of gaan bij elkaar op de koffie. Bovendien heeft Marks zus hem geholpen opnieuw contact te krijgen met zijn vader.

Volgens Claude zijn de Sabayon-trajecten overwegend succesvol, zolang je niet op abstinentie focust: “Bij een aantal mensen is hun levenskwaliteit zeker verbeterd. Ook bij cliënten die met het traject stopten voor het afgerond was.”

Exclusiecriteria in de hulpverlening

Bij een aantal mensen zorgde het Sabayon-traject er ook voor dat ze weer meer bij zorg aanklampen. Hoewel zorg en hulpverlening er voor deze doelgroep met de jaren niet toegankelijker op worden volgens Claude – integendeel zelfs: “Ik zie een beangstigende evolutie, zowel in de residentiële sector als bij de mobiele teams. Elke instelling heeft namelijk zijn eigen criteria waaraan mensen moeten voldoen om hulp te kunnen krijgen.”

“Tijdens een opname moeten mensen hun doelstellingen soms in de diepvries zetten.”

Claude Descamps – coördinator Sabayon

“In de ene instelling moet je bijvoorbeeld nog familieleden hebben, in de andere mag je niet binnen als je ook af en toe een joint rookt, in nog een andere instelling mag je in de eerste fase van je herstel geen bezoek hebben, …” Zo heeft elke instelling zijn eigen klemtonen, waardoor deze mensen nog in weinig instellingen terechtkunnen of zelf afhaken volgens Claude.

Daarnaast kunnen mensen hun Sabayon-traject niet altijd verder zetten tijdens een opname: “Een van onze cliënten kreeg in de ontwenningskliniek te horen dat ze het Sabayon-traject weer kon opstarten eens ze in de ontslagplanning zat. Alsof mensen hun doelstellingen in de diepvries worden gezet tijdens hun opname”, zegt Claude. Als je in het ziekenhuis wordt opgenomen en je hebt problemen met je kinderen, dan moet daaraan gewerkt worden, zodat het nadien beter loopt. Die doelstelling blijft.”

Mensen weten meestal zelf wat goed voor hen is

Dat mensen hun problemen niet opgelost krijgen, ligt aan veel factoren. Claude stelt zich dan ook vragen bij het etiket ‘veranderingsresistent’ dat de doelgroep opgeplakt krijgt: “Ik vraag me soms af wie er nu eigenlijk veranderingsresistent is: de cliënt of de hulpverlening? We hebben er allemaal een aandeel in”, zegt Claude. Zo hebben ook hulpverleners hun valkuilen. Bij veel hulpverleners is die volgens Claude dat ze ‘te veel willen helpen’ in plaats van de cliënt zelf met suggesties te laten komen.

© Conscious Design via Unsplash

Claude geeft een voorbeeld van toen hij met twee hulpverleners langsging bij een vrouw die overwoog in een Sabayon-traject te stappen. Gevraagd of ze zelf een idee had om iets aan haar situatie te veranderen, vertelde de vrouw dat ze graag kooklessen zou volgen om voor zichzelf te kunnen koken en af en toe iemand te uit te nodigen. “De hulpverlener kwam onmiddellijk met allerlei suggesties voor waar de vrouw kookles zou kunnen volgen: in het dagcentrum, bij het sociaal restaurant, aanloophuis Poco Loco, … Hulpverleners denken heel snel vanuit het aanbod in sociale organisaties”, zegt Claude. “Terwijl de broer van de vrouw avondlessen koken had gevolgd en zij zelf iets gelijkaardigs wilde doen. Ze had dus zelf een valabel idee over hoe ze kookles wilde volgen”.

Het is heel belangrijk om te kijken naar wat de persoon zelf aan mogelijkheden heeft in zijn sociale omgeving en welke omgevingsfactoren en kwaliteiten bruikbaar zijn in zijn situatie. De eigen sociale omgeving van de cliënt is het belangrijkste deel van diens netwerk: “Het is de sleutel om terug meer ingebed te raken in de eigen leefwereld en de zaken die ze verloren hebben door hun verslaving terug op te nemen. De hulpverlener kan daarbij alleen een duwtje in de rug geven, maar de regie ligt bij de cliënt. Mensen weten zelf vaak het best wat goed voor hen is”, zegt Claude.

De toekomst van Sabayon

Het Sabayon-project staat voor een aantal uitdagingen. Zo is het door sociaal isolement voor de meeste deelnemers bijvoorbeeld niet gemakkelijk om twee vertrouwenspersonen te vinden als partner in het traject. Aanvankelijk was het idee achter Sabayon dat ook familieleden vertrouwenspersoon konden zijn in een Sabayon-traject, maar dat blijkt in de praktijk niet altijd zo evident te zijn.

“De familie heeft een lange geschiedenis met de persoon, vaak al 20 of 30 jaar”, zegt Claude. “Ze zitten er veel nauwer op, zijn sterk emotioneel betrokken en schieten sneller in een kramp als er sprake is van herval. Bovendien is het voor de familie vaak teleurstellend dat het doel van het traject niet stoppen met drinken is. Vandaag zien we familie dus meer als een ingrediënt in het recept dan als vertrouwenspersoon. Maar uiteindelijk is het de persoon zelf die kiest en die de regie heeft over wat hij wel en niet wil doen in het traject. Als de cliënt vindt dat het past in het traject, dan past het erin.”

Nog een grotere uitdaging is de voortzetting van het Sabayon-traject garanderen. Tegen dat in 2018 de werkboekjes klaar waren waarmee cliënten met hun Sabayon-recept aan de slag konden, waren de middelen op en zou het project normaal gezien aflopen: “Op dat moment waren er nog maar één of twee cliënten aan het traject begonnen. Intussen hebben zeven mensen het traject doorlopen. We moeten het project dus nog verder testen om te zien hoe het verder kan gaan”, zegt Claude, die intussen met pensioen is, maar voorlopig nog twee halve dagen per week verder werkt aan het Sabayon-project tot er meer duidelijkheid is over de toekomst. Een divers samengestelde stuurgroep buigt zich over deze uitdagingen.

Dat de toekomst van Sabayon onduidelijk is, hoeft natuurlijk niet te betekenen dat de hulpverlening geen lessen kan trekken uit het Sabayon-project. Er kan nog veel gebeuren om ook op maat van deze doelgroep te werken. Claude deelt dan ook de expertise uit het Sabayon-project op de regelmatige bijscholingen die hij geeft aan mensen uit het werkveld.

Vertrouwenspersoon aan het woord

© Priscilla Du Preez via Unsplash

Daarnaast biedt Claude, die zelf geen cliënten begeleidt, wel ondersteuning aan de hulpverleners die vertrouwenspersoon zijn in een Sabayon-traject. Een van hen is Ann*, een hulpverlener in de Gentse woonbegeleiding, die elke vier-vijf maanden met Claude overlegt over het Sabayon-traject van haar cliënt en de verdere stappen die ze daar nog in zou kunnen zetten.

“Drie jaar geleden ben ik in een Sabayon-traject gestapt met Jean*, een cliënt die al jaren langskwam op onze dienst. Het was iemand met een zware alcoholverslaving”, vertelt Ann. “We hadden dus al een heel parcours doorlopen. Op een gegeven moment hadden we zijn begeleiding stopgezet. Er was namelijk al die tijd geen evolutie en de begeleiding leek geen zoden aan de dijk te zetten.”

“In de gesprekken tijdens het Sabayon-traject begon ik mijn cliënt anders te zien dan tevoren.”

Hulpverlener uit de woonbegeleiding

Maar Jean bleef hulp nodig hebben en met hulpvragen bij de woonbegeleiding aankloppen, waardoor Ann de begeleiding toch weer opnam, zonder veel resultaat: “Het bleef voortdurend brandjes te blussen zonder dat er verder veel resultaat was. Ik heb verschillende keren de handdoek in de ring willen gooien” Toen kwam Ann Claude tegen en hoorde ze van Sabayon. Ze kreeg op het werk groen licht om het Sabayon-traject aan te gaan met Jean. Jeans tweede vertrouwenspersoon voor het Sabayon-traject is zijn partner. “Het liep elke avond mis wanneer Jean gedronken had. Toch houdt de relatie ondanks het moeilijke gedrag liefdevol stand.”

© Nani Chavez via Unsplash

Het Sabayon-traject bracht nieuwe perspectieven en veranderde Anns beeld van Jean: “In de gesprekken met Jean en zijn partner begon ik een andere persoon te zien dan tevoren. Niet langer die dronken man met wie het zo moeilijk liep dat ik er soms het nut niet van inzag verder te doen. Ik zag plots een man met kwaliteiten en capaciteiten die liefdevol is naar zijn omgeving.” Dat veranderde ook Anns houding als hulpverlener: “Ik kon veel geduldiger en verdraagzamer zijn naar hem toe en op een andere manier met hem werken. Onze relatie werd beter: terwijl ik vroeger achter de feiten aanliep, overlegt hij nu eerst met mij over dingen die hij wil doen.”

Ook bij Jean zelf bracht het traject een verandering teweeg: “Hij is zich meer bewust van wie hij is als hij niet drinkt”, zegt Ann. “Hij is iemand met dromen en kwaliteiten, maar waarom komt dat niet tot zijn recht? Het antwoord daarop is doorgaans alcohol. Het is dus ook een bewustwordingsproces van wat die alcohol allemaal in de weg staat.”

Een Sabayon-traject opstarten is als hulpverlener niet zo evident: “Het is een heel traject dat je samen met een cliënt aangaat, terwijl wij normaalgezien een doorverwijsfunctie hebben”, zegt Ann. “Ik heb groen licht gekregen om het traject op te starten met Jean, maar zo’n engagement van lange adem is niet vanzelfsprekend. Er is ook veel ander werk en je voelt altijd een beetje de druk van de wachtlijsten. Ik ben zeer enthousiast over Sabayon, maar je moet wel de ruimte hebben om ermee aan de slag te gaan”, zegt Ann.

De coaching van Claude tijdens het traject vindt Ann heel waardevol: “Je kan het wel aan je team vertellen, maar zij hebben diezelfde ervaring niet. Claude is doorleefd en begrijpt het beter dus met hem kan ik delen wat ik in het traject tegenkom. Ook nu bijvoorbeeld: Jean heeft zoveel andere bordjes in de lucht te houden dat het Sabayon-traject even stilligt. Ik ga met Claude bekijken hoe we dit terug kunnen oppikken.”

*Om de privacy van de cliënten te respecteren kregen enkele cliënten en een hulpverlener in dit artikel een gefingeerde naam. Ook enkele persoonlijke details werden gewijzigd om de personen onherkenbaar te maken, zonder dat dit echter iets verandert aan de kern van hun verhaal.