Europees Drugrapport: aanbod van illegale drugs steeds groter

Het nieuwste Europees Drugrapport legt de vinger op de wonde: illegale drugs zijn in Europa ruim beschikbaar. Niet alleen zijn klassieke middelen zoals cannabis, cocaïne en xtc in ruime mate aanwezig, ze zijn ook vaak erg zuiver en dus krachtig. Maar we zien ook dat het aanbod steeds diverser wordt. Zo is er bij cannabis een opmars van cannabisoliën, extracten, edibles en vaping producten.

Al die producten worden steeds vaker via vaak gebruikte scheepvaartroutes en commerciële scheepscontainers gesmokkeld. Dat bewijst onder meer het hoge aantal inbeslagnames in de verschillende Europese havens. Ook de methoden om detectie te vermijden, worden steeds gesofisticeerder: ladingen worden op zee van het ene schip naar het andere gesmokkeld, verwerkt in logistieke zendingen of passeren via kleinere havens. Via online platformen, zoals sociale media, clearweb en e-commerce platformen geraakt het ook steeds vlotter bij de mensen.

Het rapport bevestigt dat polygebruik – het combineren van verschillende middelen – ondertussen een wijdverspreid fenomeen is. Gebruikers combineren niet alleen alcohol met illegale drugs, maar ook meerdere illegale middelen met elkaar. Dat heeft meerdere oorzaken. Drugsmarkten zijn steeds vaker met elkaar verweven. Hennep wordt gemixt met semi-synthetische cannabinoïden, stimulerende drugs worden gemixt met synthetische cathinones en synthetische opioïden worden verkocht als heroïne of benzodiazepines. Deze verwevenheid van drugsmarkten – waarbij grenzen tussen stoffen en segmenten vervagen – maakt het voor preventie en hulpverlening moeilijker om gepaste en veilige interventies te ontwikkelen. Producten kunnen onverwachte effecten veroorzaken of sterker zijn dan verwacht, waardoor het risico op gezondheidsproblemen toeneemt.

Zo’n 1,5% van de volwassenen in de EU gebruikt dagelijks of bijna dagelijks cannabis. Die intensieve gebruikers lopen een verhoogd risico op gezondheidsproblemen, zeker gezien de toegenomen potentie van de producten: gemiddeld bevat hasj 23% THC, de cannabisplant 11%. Bovendien verandert het aanbod van cannabisproducten voortdurend – denk aan edibles, vaping-producten, oliën en concentraten – wat ook het gebruikspatroon beïnvloedt.

Op beleidsvlak zien we dat de Europese lidstaten uiteenlopende keuzes maken. Malta, Luxemburg en Duitsland hebben stappen gezet richting regulering van recreatief gebruik. Nederland test een gesloten cannabisketen. Daarmee ontstaat een versnipperd beeld binnen Europa, waarin elk land zijn eigen benadering kiest. De Europese koers diversifieert verder, en een nauwe opvolging van alle verandering is dan ook essentieel.

De beschikbaarheid van cocaïne in Europa blijft hoog: in 2023 werd maar liefst 419 ton in beslag genomen. Cocaïne blijft de tweede meest gebruikte illegale drug, na cannabis, met 2,7 miljoen jongvolwassenen die gebruik in het voorbije jaar rapporteerden. Niet alleen neemt het gebruik toe, het verspreidt zich ook breder over verschillende regio’s en bevolkingsgroepen. Zo stijgen cocaïneresiduen in afvalwater en is de drug sterk vertegenwoordigd in drug checking én in ziekenhuisdata over acute intoxicaties. Ook het gebruik van crack – een meer verslavende rookbare vorm van cocaïne – groeit, vooral bij mensen in kwetsbare situaties.

Hoewel ketamine in Europa nog steeds niet op grote schaal wordt gebruikt, signaleert het rapport wel een grotere beschikbaarheid én een duidelijker beeld op gezondheidsschade. In 2023 rapporteerden de Euro-DEN data van spoedafdelingen van ziekenhuizen in Europa bijvoorbeeld dat cocaïne het vaakst werd gecombineerd met ketamine bij acute intoxicatie.

Synthetische stimulerende middelen zoals MDMA en cathinonen blijven een belangrijke uitdaging. Het MDMA-gehalte in ecstasypillen is de voorbije jaren sterk toegenomen: gemiddeld bevatten ze nu tussen de 138 en 158 mg MDMA, met uitschieters tot wel 350 mg. Dit verhoogt de kans op ongewenste of gevaarlijke effecten, zeker bij onervaren gebruikers of in warme, drukke omgevingen zoals festivals. De zuiverheid van pillen en poeders is bovendien erg variabel, wat het risico op overdosering of onvoorspelbare effecten vergroot.

Het rapport constateert bovendien dat synthetische cathinonen, een brede familie van stimulerende middelen, in sommige landen blijvend beschikbaar zijn op de drugsmarkt en soms opzettelijk worden gekocht als meer betaalbare stimulantia. Er blijft echter veel verwarring over de inhoud: uit analyses blijkt dat producten die als 3-MMC worden verkocht, vaak eigenlijk 2-MMC bevatten, met mogelijk andere risico’s. Toch wordt het vaker gebruikt: in de Europese Drug Survey gaf 9% van de deelnemers aan in het voorbije jaar minstens één soort synthetische cathinonen te hebben gebruikt.

Hoewel heroïne nog steeds circuleert op de Europese markt, is het aandeel van deze drug in dodelijke overdoses gedaald. In de meeste gevallen gaat het om andere opioïden zoals methadon, buprenorfine of sterke pijnstillers. Vaak zijn die opioïden niet de enige betrokken stof: alcohol, benzodiazepines en zelfs cocaïne worden regelmatig samen aangetroffen in toxicologische analyses van fatale overdoses. Dat wijst op een complexe realiteit van polydruggebruik en gemengde intoxicaties.

De opioïdenproblematiek verschuift dus van het klassieke heroïnebeeld naar een breder verhaal van medische opioïden, synthetische varianten, en een verhoogd risico door combinatiegebruik. Die evolutie vereist een aangepaste aanpak, zowel in monitoring als in preventie en zorg.

De bevindingen uit het Europees Drugrapport 2025 leggen enkele duidelijke werkpunten bloot die ook voor het Vlaamse preventie- en hulpverleningsveld relevant zijn.

• Meer aandacht voor context en combinaties van gebruik: Polydruggebruik is vandaag eerder regel dan uitzondering. Dat vraagt in preventie en hulpverlening een verschuiving van de focus op één product, naar een bredere blik op hoe en waarom mensen middelen combineren.
• Risico’s van geconcentreerde cannabisproducten: De toenemende potentie en variatie aan cannabisproducten – van edibles tot vape-oliën – maken het belangrijk om blijvend te informeren over risico’s die minder zichtbaar zijn, maar wel degelijk impact hebben op gezondheid en functioneren.
• Leren van Europese beleidsmodellen: De verschillende manieren waarop Europese landen omgaan met cannabisregulering (zoals in Duitsland, Malta of Nederland) bieden Vlaanderen waardevolle lessen. Die kunnen bijdragen aan een goed geïnformeerd maatschappelijk debat over ons eigen cannabisbeleid, met aandacht voor volksgezondheid, veiligheid en sociale rechtvaardigheid.
• Nood aan gespecialiseerde zorg voor stimulantia: De toename in het gebruik van stimulantia zoals cocaïne, crack en synthetische cathinonen benadrukt de nood aan effectieve behandelingen voor stimulantia-gerelateerde problemen. Vlaanderen heeft nood aan verdere uitbouw van farmacologische ondersteuning, harm reduction-initiatieven voor injecterend gebruik, en integratie van drughulp met seksuele gezondheidszorg.
• Inzetten op risicovermindering bij synthetische stimulantia: De hoge doseringen en onvoorspelbare zuiverheid van synthetische stimulantia vragen om gerichte preventie. Blijven inzetten op het verspreiden van betrouwbare informatie over de inhoud en risico’s (zoals dosering, rust en hydratatie) moeten centraal staan.
• Opvolging van opioïdengebruik en risico op overdoses: Het is belangrijk om trends in medisch en recreatief opioïdengebruik nauwgezet op te volgen, inclusief de wisselwerking met andere middelen. Harm reduction-acties zoals naloxonprogramma’s of veilige gebruiksruimtes kunnen in de toekomst relevanter worden, zeker bij een stijging van risicovol gebruik.

Het Europees Drugrapport onderstreept de nood om mee te evolueren met een snel veranderend drugslandschap, waarin gebruikspatronen, productdiversiteit en marktdynamieken steeds complexer worden.

Lees het volledige rapport