Plezier als graadmeter bij alcohol- en drugpreventie in het uitgaansleven
In november 2022 trokken wij met een grote Vlaamse delegatie richting Zürich voor het NIGHTS-congres ‘The day is not enough’. Een uitgaanscongres waar verschillende preventie- en harm reduction professionals, nightlifeprofessionals, academici, politie, lokale besturen, … de kans krijgen om hun ervaringen/onderzoeken te delen, elkaar te inspireren en – niet onbelangrijk – te verbinden met elkaar. Wij zijn er dan ook in geslaagd om verschillende professionals uit bovenstaande settings te motiveren om deel te nemen als deelnemers of als spreker.
Zo deelden niet alleen onze VAD-collega’s Jonathan Deleener, Shawny Vanhoutteghem en Jochen Schrooten hun ervaringen rond Tournée Minérale, Quality Nights en resultaten uit het SCANNER-project. Daarnaast spraken ook medewerkers van enkele festivals in Vlaanderen over hun ervaringen met de implementatie van een evenwichtig en geïntegreerd drugbeleid, drug checking en interventies om preventief aan de slag rond seksueel grensoverschrijdend gedrag. De kracht van het congres lag in het gemeenschappelijk gevoel dat wij deelden. Sprekers op het NIGHTS-congres bekeken alcohol- en drugpreventie in het nachtleven vanuit een andere invalshoek: met plezier als graadmeter en zonder stigmatisering.
Faalt het huidige drugbeleid?
Het uitgangspunt van het congres was dat de realiteit van druggebruik in het uitgaansleven haaks staat op het ideaal van een drugsvrije wereld. Een netwerk van artiesten en organisatoren zet zich dan ook in voor een verantwoord drugbeleid. Er werd nagedacht over hoe reguleringsmodellen kunnen aansluiten bij een setting waarbij de overgrote meerderheid van mensen die drugs gebruiken dit doen in een recreatieve context.
Het uitgaansleven heeft nood aan drugbeleidsmodellen die getekend worden vanuit het perspectief van de bescherming van gezondheid en welzijn waarbij harm reduction centraal staat. De uitgaanssector vraagt maatwerk met een focus op selectieve en geïndiceerde preventie.
Omgevingsgerichte preventiemethodieken onder de loep
Verschillende organisaties in Europa implementeren safer party-labels die festivalorganisatoren en club- of danscaféuitbaters ondersteunen in het creëren van een veilige en gezonde uitgaansomgeving. De presentatie van VAD-collega Shawny Vanhoutteghem schoof enkele drempels naar voor en de manier waarop wij in Vlaanderen de methodiek Quality Nights hebben aangepast. Ondanks de succesvolle implementatie, ontstonden er o.a. in Vlaanderen drempels rond het implementeren van een minimum aantal services in ruil voor een label en de opvolging ervan.
VAD trachtte Quality Nights toegankelijker en laagdrempeliger te maken. Een beweging die ook andere internationale organisaties lijkt te inspireren. We proberen in de eerste plaats de intrinsieke motivatie van organisatoren en uitbaters te verhogen. Toch blijven wij het belangrijk vinden dat, wanneer organisatoren en uitbaters eerste stappen willen zetten in het creëren van veilige en positieve uitgaansomgeving, zij zich in eerste instantie focussen op het inzetten van drie services nl. deskundigheidsbevordering van het personeel, het verspreiden van gezondheidsinformatie en veilig vervoer. Wij stappen ook weg van het geven van een label, omdat de opvolging niet altijd even gegarandeerd is omwille van de werkdruk bij de lokale en regionale preventiewerkers.
Een kritische en terechte bedenking was de nood aan evaluatie van deze hernieuwing. In het kader van wetenschappelijk onderbouwde preventie blijven wij aandacht hebben voor evaluatie van deze methodiek. Onze actieve deelname aan de werkgroep Party + binnen NEWnet (Nightlife Empowerment & Well-being Network) zorgt er verder voor dat good practises en evoluties bij andere labels gedeeld kunnen worden. Ten slotte zorgt een laagdrempelig en toegankelijkere methodiek ook voor een eenvoudigere opstart in landen of regio’s die graag willen starten met het implementeren van een safer party-label of methodiek.
Verder benadrukte Shawny in haar presentatie de impact van het bewust inzetten van nudgingtechnieken bij het aanbieden van services die kaderen binnen omgevingsgerichte preventiemethodieken zodanig dat bezoekers ook getriggerd worden om keuzes te maken ten voordele van hun gezondheid. De laatste decennia lag de kracht in de eerste plaats op het aanbieden van services. Een volgende stap kan zijn dat wij bewuster nadenken over bepaalde technieken die mensen subtiel aanzetten tot gedragsverandering zoals het aantrekkelijk en toegankelijk maken van waterbars, inspelen op de sociale invloed, het gebruiken van smartphone applicaties, … Het bewust inzetten van nudgingtechnieken in omgevingsgerichte preventiemethodieken is nieuw voor VAD, maar interessant om verder te onderzoeken.
‘Pleasure optimisation’ als alcoholpreventieboodschap in het uitgaansleven
Alcohol was ook een thema op de NIGHTS-conferentie. Zo ging Dr. Adam Winstock van het University College London (UCL) in op de grens die ligt tussen de gewenste en ongewenste effecten van alcohol. De hoeveelheid waarbij zowel mannen als vrouwen aangeven dat ze de effecten van het drinken prettig vinden, ligt gemiddeld op 3 consumpties. Het ’tipping point’ waarbij er ook ongewenste effecten beginnen optreden, ligt op 6 (voor vrouwen) en 6,5 (voor mannen), dubbel zoveel! Gezien dat grote verschil, is het dus verbazingwekkend dat 1 op 5 respondenten in dezelfde studie aangaf maandelijks over dat tipping point heen te gaan.
Dr. Winstock is er dan ook van overtuigd dat mensen ook in het uitgaan hun alcoholgebruik leuk willen houden, en dat het met boodschappen en tools die daarop inzetten mogelijk moet zijn om een impact te hebben op dronkenschap in het uitgaansleven. Het is dan wel absoluut noodzakelijk dat preventie-initiatieven uit de handen gehouden worden van de alcohol-industrie, in de praktijk is al te vaak gebleken dat zij de bewezen effectieve maatregelen tegenhouden. Wat wel werkt is uitgaanders positieve boodschappen geven, en tips te verpakken als ‘pleasure optimisation’ – als je met deze dingen rekening houdt, ervaar je de voordelen van alcohol zonder de nadelen. Uiteraard gaat het daarbij om de onmiddellijke effecten en risico’s, het gaat dan niet om de gezondheidsrisico’s op de langere termijn. Dr. Winstock raadde daarbij ook het verder verkennen van smartphone apps aan om gedragsverandering aan te moedigen. Hij wees ten slotte ook op de verantwoordelijkheid van uitbaters en barpersoneel van de uitgaanslocaties. Zij zouden getraind en aangemoedigd moeten worden om alarmsignalen bij hun klanten te herkennen, en verantwoord alcohol te schenken.
“Om gedragsverandering te verkrijgen, moeten de mensen inzien dat ze daar iets bij te winnen hebben. Vertrekken vanuit ervaring en plezier zijn daarbij essentieel.”
De presentatie van VAD-collega Jonathan Deleener sloot daar mooi op aan. Hij had het over Tournée Minérale als voorbeeld van een alcoholpreventiecampagne die sterk inzet op positieve en enthousiasmerende boodschappen. Tournée Minérale is in de regel geen uitgaanscampagne, maar vertrekt wel vanuit dezelfde visie als die van Dr. Winstock: om gedragsverandering te verkrijgen, moeten de mensen inzien dat ze daar iets bij te winnen hebben. Vertrekken vanuit ervaring en plezier zijn daarbij essentieel.