Tienmaal meer risicovol gokken in sportclubs

Dit persbericht belicht eerst de achtergrondcijfers die we al kenden uit eerder onderzoek. Daarna komen de conclusies van de survey van VAD/UGent aan bod. Ten slotte doet VAD op basis van deze resultaten aanbevelingen voor beleid en toekomstige preventie-initiatieven binnen sportclubs.

Samenvatting voorgaand onderzoek bij algemeen publiek

1 op 5 mensen die wedt op sportwedstrijden, is risicogokker

Recente onderzoeken tonen aan dat één à twee derde van de Belgische bevolking in het voorbije jaar wel eens aan kansspelen meedeed. Wat betreft probleemgokken zien we dat 0,8% tot 0,9% van de bevolking een risico loopt op een gokverslaving. Maar wanneer we enkel kijken naar de mensen die meedoen aan sportweddenschappen, blijkt 18% van hen risicovolle gokkers zijn. (Sciensano, 2018; Van Rooij et al., 2017)

Sportweddenschappen populairste vorm van gokken bij minderjarigen (ook al is het verboden)

Jongeren lopen meer risico op het ontwikkelen van problematisch gokgedrag dan volwassenen. Bovendien kunnen de gevolgen van dat gokken een grote impact hebben op het leven van een adolescent. Opvallend is dat in Vlaanderen 10% van de leerlingen in het secundair onderwijs ooit al eens gokte op een sportwedstrijd. Bij 17-18 jarigen klimt dit zelfs tot 19%, en dit is een groeiend cijfer. Nochtans zegt de kansspelwet dat deelnemen aan sportweddenschappen verboden is onder de 18 jaar. Sportweddenschappen zijn populairder bij jongens dan bij meisjes. (Rosiers et al., 2019)

WK voetbal veroorzaakt toestroom nieuwe spelers

Uit het WK-rapport van de kansspelcommissie (2018) blijkt dat tijdens het WK Voetbal in 2018 meer dan 150.000 nieuwe registraties op online goksites werden geteld. Zo’n 300.000 mensen hebben in die periode online gespeeld. Bij de wedstrijden van de Rode Duivels werd telkens een piek vastgesteld. Wedden gebeurde vooral door mannen, en door jongeren van 21-29 jaar. Tijdens het WK werd online in totaal bijna 204 miljoen euro ingezet, met een gemiddelde inzet van 674 euro per speler. Ook offline werd op het WK voetbal gegokt, voor een inzet van in totaal meer dan 130 miljoen euro.

Resultaten survey bij sportclubs

817 mensen vulden de vragenlijst van VAD en UGent in. Het zijn allemaal mensen die verbonden zijn aan sportclubs: het merendeel zijn spelers of sporters, maar ook bestuursleden, sportieve staf (trainers, coaches, sportieve coördinatoren, …) en vrijwilligers vulden de enquête in. Het gaat om alle mogelijke sportclubs: voetbal, tennis en volleybal kwamen het vaakst voor, maar ook wielrenners, atleten en zwemmers namen deel. Alle deelnemers zijn ouder dan 16 jaar. Wat volgt zijn de conclusies uit dit onderzoek.

Mensen uit sportclubs spelen 5x vaker op sportweddenschappen…

Bijna een derde van de respondenten gaf het voorbije jaar geld uit aan kansspelen. Dat komt overeen met de cijfers uit onderzoeken bij de algemene bevolking. Maar wanneer we specifiek naar sportweddenschappen kijken, zien we wel een verschil: 3% van de algemene bevolking doet daar wel eens aan mee, terwijl dat bij mensen die actief zijn in sportclubs opklimt tot 15%. Vijf keer meer, met andere woorden.

…en gokken meer dan 10x vaker op een risicovolle manier

Als we naar problematisch gokken kijken, wordt het verschil pas echt opmerkelijk. 5% van de respondenten vertoont duidelijke uitingen van risicovol gokken, gemeten aan de hand van de twee hoogste risicocategorieën in de Problem Gambling Severity Index (PGSI). Ter vergelijking: uit de Gezondheidsenquête van Sciensano blijkt dat amper 0,4% van de algemene bevolking dezelfde uitingen van verhoogd risicovol gokken vertoont. Slechts een heel klein deel van de laatstejaarsgokkers zoekt hulp voor gokproblemen (1%), wat mogelijk te maken heeft met het gebrek aan kennis over waar hulp te zoeken.

Vooral teamsporters zijn kwetsbaar

Teamsporters gokken vaker dan individuele sporters. Ze vertonen ook een sterker risicoprofiel. Dat komt niet noodzakelijk door groepsdruk. Het komt eerder doordat gokken zodanig ingeburgerd is in de wereld van de teamsporten, dat het er gewoon bij lijkt te horen.

“De resultaten van onze studie bevestigen dat gokken op sport zeker in teamsporten sterk genormaliseerd is. Positieve attitudes ten opzichte van gokken op sport overheersen en er wordt vaak onvoldoende stil gestaan bij de risico’s”, stelt Bram Constandt, postdoctoraal onderzoeker aan de Vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen van de UGent.

Het valt op dat er op het deelnemen aan sportweddenschappen weinig stigma kleeft, terwijl dit bij andere gokvormen wel vaak zo is. Sportweddenschappen zijn namelijk een gespreksonderwerp onder sportvrienden en met de coach. Bij sommige clubs wordt er zelfs in groep meegedaan aan sportweddenschappen.

Reclame en sponsoring hebben bijgedragen aan het normaliseren van het gokken op sport. Bovendien kan je eraan beginnen door kleine bedragen in te zetten. Dat maakt het toegankelijk en populair, maar ook net heel riskant.

Onder de teamsporten valt het overigens op dat er bij de voetbalclubs zowel meer regelmatige gokkers als risicovolle gokkers zijn dan in de andere sporttakken.

Sport-expertise geeft vals gevoel van zelfvertrouwen

Doordat sporters veel trainen en matchen spelen, denken ze dat ze het verloop van een wedstrijd beter kunnen voorspellen dan niet-sporters. Uit de bevraging blijkt dat van de mensen die het afgelopen jaar gokten, bijna de helft denkt met een uitgekiend systeem de verliezen te kunnen beperken. En meer dan 60% gaat ervan uit dat het winnen van een weddenschap afhankelijk is van de sportkennis van de gokker. Maar dat is een illusie: eerder onderzoek bij voetbalkenners toonde aan dat een expert niet beter is in het voorspellen van de matchresultaten dan een leek (Khazaal et al., 2012).

Afspraken en preventie quasi onbestaand

Slechts 4% van de respondenten geeft aan dat er binnen zijn of haar club afspraken en regels zijn over het deelnemen aan sportweddenschappen. En een luttele 1,3% merkte ooit preventieve initiatieven op in de club.

“Uit alle voorgaande cijfers blijkt nochtans dat er nood aan is”, zegt Katleen Peleman, directeur van VAD. “En er is ook een verrassend groot draagvlak voor in de clubs. Vier op tien sporters vindt dat de club de leden moet informeren over de gevaren van gokken. Een kwart is voorstander van een ethische code over sportweddenschappen, en ziet het doorverwijzen naar hulpinstanties bij gokproblemen als een taak van de club. En de reclame en sponsoring door de goksector? Een kwart van onze respondenten vindt dat dat binnen de sportclub verboden moet worden.”

Sportclubs hebben een maatschappelijke functie. Ze hebben een verantwoordelijkheid ten opzichte van hun medewerkers, leden en sympathisanten. VAD zal in de toekomst materialen en methodieken ontwikkelen om de sportclubs hierbij te ondersteunen:

• Sportclubs die nog niet te maken kregen met gokken of sportweddenschappen zullen gestimuleerd worden om preventieve acties op te zetten, gekoppeld aan bijvoorbeeld een EK of WK. Ze kunnen gokken en gokreclame weren binnen de sportclub. En ze kunnen werken aan de kennis en houding die spelers en sportstaf hebben over kansspelen en de gokindustrie.
• Clubs die wel al met het thema in aanraking kwamen, zullen aangemoedigd worden om een beleidsmatig kader op te stellen: dat is een geheel van afspraken en maatregelen dat gokproblemen helpt voorkomen of beperken, en duidelijk maakt wat er moet gebeuren wanneer het toch misgaat. VAD zal hiervoor in de toekomst ondersteunende materialen en methodieken aanreiken die eenvoudig toepasbaar zijn binnen het clubgebeuren.

Overheid heeft een rol te spelen

VAD vraagt de Vlaamse overheid om hierin ook een rol te spelen en sportfederaties te motiveren om het thema gokpreventie mee uit te dragen naar de clubs. Sport Vlaanderen kan hierbij een ondersteunende functie hebben.

Daarnaast kijkt VAD naar het federale niveau voor een aantal wetswijzigingen die gokkers beschermen. Recente initiatieven om gokreclame aan banden te leggen, blijken in de praktijk (nog) onvoldoende effect te hebben. Dit onderzoek illustreert opnieuw het belang van een veel sterkere regulering van reclame en sponsoring.

“Kinderen, jongeren en jongvolwassenen zijn gevoeliger voor de verslavende elementen in kansspelen, en stellen dus vaker risicogedrag”, voegt Katleen Peleman toe. “De leeftijdgrens bij kansspelen moet op tafel bij de regeringsonderhandelingen.”

De resultaten van de survey tonen aan dat het hulpverleningsaanbod bij gokproblemen onvoldoende gekend is. Er moet dus extra ingezet worden op de bekendmaking. Ook een uitbreiding van het aanbod is noodzakelijk.

Er is ook nood aan meer onafhankelijk onderzoek rond preventie van gokproblemen en het in kaart brengen van de invloed en de gevolgen van gokfenomenen op onze maatschappij.