Voor het eerst een grootschalig Europees onderzoek naar herstel bij drugverslaving
Op 10 januari 2018 startte het REC-PATH project , gefinancierd door het European Research Network on Illicit Drugs (ERANID) . Het onderzoek zal herstelprocessen van mensen met een drugverslaving in kaart brengen in vier landen: België, Engeland, Nederland en Schotland. Het gaat om een samenwerking tussen onderzoekers van de Universiteit Gent, de Hogeschool Gent, Universiteit Tilburg, het Nederlands wetenschappelijk instituut IVO en de Britse Sheffield Hallam University.
Het is voor het eerst dat er op zo’n grote schaal onderzoek wordt gedaan naar herstel bij drugverslaving. De onderzoekers gaan op zoek naar de ervaringen van zoveel mogelijk mensen in herstel, onder meer via een online vragenlijst, en roepen iedereen die personen in herstel kennen of zelf in herstel zijn op om deel te nemen aan het onderzoek door de vragenlijst te delen of in te vullen.
Herstel wat is dat dan wel?
Drugverslaving wordt meestal in verband gebracht met allerlei negatieve factoren; risico’s voor de gezondheid, criminaliteit en vele socio-economische problemen. Daarnaast wordt verslaving als een chronische aandoening gezien, waar moeilijk aan te ontsnappen valt en waarbij hulp meestal weinig baat brengt.
“Uit onderzoek weten we dat herstel van een drugverslaving wel degelijk mogelijk is. Herstel betekent het leren omgaan met de gevolgen van een verslaving met aandacht voor verschillende levensdomeinen, maatschappelijke participatie en kwaliteit van leven, en staat niet per se gelijk aan abstinentie. Veel mensen die ooit op een problematische wijze drugs gebruikten, herkennen zich hierin.”
Collega Dike van de Mheen uit Nederland benadrukt hoe belangrijk het is om succesvolle ervaringen van mensen die hun verslaving overwonnen te onderzoeken:
“We willen een duidelijker beeld krijgen van het aantal mensen in herstel van een drugverslaving en hoe zij dit herstel volhouden. Het onderzoeken en erkennen van herstel kan namelijk hoop bieden aan mensen met een verslaving en draagt bij aan het verminderen van het stigma dat op verslaving rust.”
Het onderzoeksteam zal niet alleen kijken naar herstelprocessen van mensen die (langdurige) professionele hulpverlening of ondersteuning door lotgenoten ontvingen. Sommige personen slagen er immers in om zonder hulp van buitenaf hun gebruik te stoppen of te verminderen. Deze ervaringen zijn minstens zo belangrijk. Professor David Best van de Sheffield Hallam University noemt dat ‘natuurlijk’ of spontaan herstel:
“Dit zijn de mensen die het geheel op eigen kracht doen. Net zoals mensen soms stoppen met roken. Ze worden op een ochtend wakker en besluiten dat dit het was. Ze stoppen ermee. Cold turkey. Meestal zijn het mensen die nog beschikken over voldoende herstelkapitaal. Ze hebben nog werk, vrienden en een woning.”
Wegen naar herstel
Het onderzoeksteam onderscheidt vijf wegen naar herstel. Ten eerste spontaan herstel, dat gaat om mensen die zonder een beroep te doen op hulpverlening stoppen met problematisch gebruik. Dan zijn er twee wegen van informele hulp: zelfhulpgroepen die volgens de 12-stappenmethode werken en vormen van zelfhulp of ‘peer support’ die misschien niet verslavingsspecifiek zijn, maar wel tot herstel leiden. De laatste twee wegen zijn die van de ambulante hulp en residentiële opname. Mogelijks zijn er ook nog andere wegen naar herstel te onderscheiden, maar het staat vast dat heel wat mensen tijdens hun verslavingscarrière verschillende van bovenstaande strategieën combineren. Professor Wouter Vanderplasschen: “Het doel van het onderzoek is om de wegen naar herstel van drugverslaving in kaart te brengen, niet om na te gaan welke behandelingsvorm het meest effectief is.. Misschien heeft iemand van meerdere wegen gebruik gemaakt, vooraleer herstel werd volgehouden.”
Daarnaast willen de onderzoekers zicht krijgen op verschillen naargelang de duur van het herstel. Ze gaan zowel op zoek naar mensen die nog maar pril herstellend zijn (minder dan één jaar), personen die tussen de één en vijf jaar in herstel zijn en mensen die reeds langer dan vijf jaar in herstel zijn. Na één jaar volgt een follow-up gesprek om de stabiliteit van deze herstelvormen na te gaan. Tevens willen de onderzoekers inzicht verkrijgen in factoren die bijdragen aan herstel (individuele, sociale en maatschappelijke factoren) en of er op dat vlak belangrijke verschillen zijn tussen de betrokken landen (met een verschillend drug- en herstelbeleid) en bepaalde demografische kenmerken (geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, leefsituatie).
“Door ervaringen van herstellend verslaafden te bundelen kunnen we bepaalde patronen en herstelmechanismen onderscheiden. Waar moet de focus liggen om herstel te faciliteren? Wat kunnen verslavingszorginstellingen leren van mensen die in herstel zijn? Wat kan mensen helpen om bepaalde stappen te zetten? Welke methoden zijn er nodig?”
De bedoeling is om hier overheden mee te adviseren. Het is een Europees gesubsidieerd onderzoek in vier verschillende landen, waarin de mate van verslavingszorg redelijk uiteenloopt. In Nederland is de zorg bijvoorbeeld sterk herstelgericht, wat in Vlaanderen nog minder is. Mogelijk komt uit het onderzoek naar voor dat vervolgzorg veel belangrijker is dan tot nu toe werd gedacht. Hoe beter we weten wat herstel inhoudt en op welke manier mensen herstel bereiken, des te beter hulpverlening en beleid hierop kunnen inspelen. Mensen die in herstel zijn, weten wat herstel is en door hun ervaringen te bundelen en te vergelijken, willen de onderzoekers de kennis hierover verbeteren.
De ‘Leven in Herstel’-vragenlijst
Er bestaan heel veel anekdotische ervaringen van mensen die in herstel zijn van een drugverslaving, maar echt wetenschappelijk onderzoek is er vrijwel niet. In de Verenigde Staten en Australië heeft professor David Best, die nu verantwoordelijk is voor het Britse deel van het onderzoek, al soortgelijk onderzoek gedaan. Daar is toen de enquête Life in Recovery Survey uit ontstaan en die is nu toe aan een ‘tweede druk’.
De onderzoekers roepen iedereen die personen in herstel kennen of zelf in herstel zijn op om deel te nemen aan het onderzoek door een korte (15-20 minuten) online vragenlijst in te vullen, met een aantal vragen over henzelf en hun herstelproces. Aan het eind van de vragenlijst kunnen deelnemers vrijwillig hun contactgegevens achterlaten voor verdere deelname aan de volgende fases van het onderzoek. Zowel mensen die sinds kort (minstens 3 maanden) in herstel zijn, als mensen die reeds langer in herstel zijn (meer dan 5 jaar) worden uitgenodigd om deel te nemen aan de vragenlijst. De vragenlijst is te vinden op www.rec-path.co.uk. Om voldoende deelnemers te bereiken, wordt het onderzoek via verschillende kanalen gepromoot onder meer via websites, Twitter– en Facebookpagina’s, zelfhulp- en zorgorganisaties.
