Alcohol- en drugpreventie in het lager onderwijs

Ook alcohol- en drugpreventie in het basisonderwijs mag niet beperkt worden tot geïsoleerde lesjes in de klas. Wil je op een gedegen manier werken, dan vereist preventie een beleidsmatige aanpak met -naast educatie- aandacht voor het creëren van een ondersteunend schoolklimaat en het betrekken van de ouders. De VAD-materialen gericht naar het lager onderwijs: Nognito en Vlucht naar Avatar houden rekening met deze principes.

Educatie

Ontwikkelingspsychologisch gezien zijn kinderen in de lagere school ontvankelijk voor preventie, zowel op cognitief als op emotioneel, fysisch en sociaal vlak. Maar waar werk je best concreet rond?

Voor kinderen tot negen jaar is het aangewezen om de nadruk te leggen op de ontwikkeling van normbesef en sociale vaardigheden: beslissingen nemen en problemen oplossen, kritisch denken en creatief zijn, een positief zelfbeeld hebben en empathie, communicatievaardigheden en relatievermogen, omgaan met gevoelens en stress.

Vanaf het vijfde en zesde leerjaar bezitten kinderen de noodzakelijke cognitieve mogelijkheden en ervaringen om te begrijpen wat sociale invloed betekent en om informatie over genotsmiddelen te bevatten. Bij de oudste leerlingen kunnen thematieken zoals (tabak- en) alcoholgebruik en gamen dus zeker aan bod komen. Dit omvat het aanreiken van informatie over effecten, risico’s … en het trainen van attitudes en vaardigheden. Als leerkracht heb je hierbij een centrale rol: jij kan best aansluiten bij de leef- en ervaringswereld van de leerlingen en kan de inbedding in het pedagogisch project van de school bewaren, zowel horizontaal als verticaal.

Waarrond je best concreet werkt in het lager onderwijs, lees je in de leerlijn.

Structurele maatregelen en regelgeving

Preventie stopt niet bij de klasdeur: de integratie van preventief werken in het dagdagelijks schoolleven is belangrijk. Wanneer kinderen vaardigheden aangeleerd krijgen in de klas, is het noodzakelijk dat zij buiten de klas gestimuleerd worden om deze vaardigheden te hanteren en in te oefenen in het dagelijks leven op school.

Als kinderen bijvoorbeeld in de klas leren keuzes maken en omgaan met vrijheid en begrenzing, is het belangrijk dat ze deze vaardigheden mogen toepassen in de dagelijkse schoolpraktijk. Dat ze mee verantwoordelijk kunnen zijn voor de aankleding van het klaslokaal, de speelplaats, voor het keuzeaanbod van middagactiviteiten, …

Ook interne regelgeving en afspraken kunnen een positieve aanpak en een sensibiliserende functie hebben rond de alcoholthematiek. Regelgeving rond de school als werkplek kan bijvoorbeeld de impact en het belang van het voorbeeldgedrag van de leerkrachten in de verf zetten en positief ondersteunen.

Ook regelgeving rond alcoholgebruik op schoolfeesten kan sensibiliserend werken naar het schoolteam en de omgeving van de jongere (ouders, grootouders, …).

Ouders betrekken

Ouders zijn een belangrijke en prioritaire partner van de school in het preventief werken. De school kan mogelijkheden scheppen om de ouders te betrekken door hen te informeren over de thema’s die op school behandeld worden, hen uit te nodigen bij een klasproject. Op die manier toont de school ook duidelijk welke inspanningen ze zelf doet om een gezonde, toffe leefomgeving te creëren.

Begeleiding

Werken rond alcoholpreventie vereist ook in het basisonderwijs het ondersteunen van leerlingen met problemen. We denken hierbij aan kinderen wiens moeder of vader drinkt. België telt naar schatting 183.000 kinderen onder de vijftien jaar met ouders die een alcoholprobleem hebben. Vroegtijdig interveniëren en het begeleiden van deze leerlingen is erg belangrijk. Het CLB is hierbij een belangrijke partner.

VAD ontwikkelde materiaal om rond deze problematiek te werken, waaronder Als je ouder drinkt, die de weg wijst naar meer info en hulp.