Gingerrapport 2024: inzichten uit de registratie van de Vlaamse alcohol- en drugpreventieactiviteiten

Versterkte inzet op implementatie van de pijlers binnen een integraal alcohol- en drugbeleid

Nog nooit eerder werd er zoveel ingezet op coaching en procesbegeleiding als in 2023 en 2024. Meer dan ooit is de keuze voor een onderbouwde en duurzame aanpak essentieel, zodat intermediairs, ondersteund door een helder plan van aanpak, aan de slag kunnen gaan. Het coachen van organisaties bij het vertalen van de vier pijlers van een integraal alcohol- en drugbeleid naar de praktijk is een noodzakelijke kernopdracht die blijvende aandacht verdient.

Thema’s gokken, psychoactieve medicatie en tabak in de lift

Zowel het thema psychoactieve medicatie als het thema gokken kregen in 2024 het hoogste aandeel activiteiten sinds de start van de Gingerrapportage. Tabak zit opnieuw op hetzelfde hoge niveau als 10 jaar geleden.

Voor gokken is de stijging t.o.v. het vorige registratiejaar toe te schrijven aan de activiteiten van regionale en Vlaamse preventiewerkers, mede dankzij het federaal project rond deskundigheidsbevordering gokken naar eerstelijnswerkers. In 2025 wordt dit project verder geïmplementeerd en uitgerold naar de welzijnssector.

Voor psychoactieve medicatie komt de stijging t.o.v. het vorige registratiejaar volledig voort uit de activiteiten van regionale preventiewerkers (10% meer t.o.v. 2023). De stijging is over alle sectoren heen te zien.

Ook het thema tabak kent een duidelijke stijging, dit door de opkomst van vapes (al dan niet met cannabis). Veel preventiewerkers en intermediairs hebben vragen over het omgaan met deze nieuwe gebruiksvorm.

Gebruik materiaal VAD/De Druglijn stijgt

We zien in de Gingerregistratie dat er opnieuw meer gebruik gemaakt wordt van VAD/Druglijn-materiaal of adaptaties van dit materiaal. In alle settings wordt bij meer dan de helft van de activiteiten materiaal van VAD/Druglijn gebruikt

De setting vrije tijd en cultuur is hierin een uitschieter, denk aan de vele harm reduction materialen binnen het kader van Safe ’n Sound en de verschillende materialen om aan de slag te gaan in diverse uitgaanslocaties (Quality Nights, Attent en Feestwijzer). Deze evolutie draagt bij tot kwalitatieve preventie-initiatieven.

Op basis van de cijfers uit de activiteitenregistratie doen we enkele belangrijke beleidsaanbevelingen:

Trends signaleren en opvolgen

Ginger monitort trends en noden. VAD en andere onderzoekspartners brengen vaak nieuwe trends en noden aan het licht. Idealiter leidt dit bij zowel beleid als terreinorganisaties tot een verhoogde aandacht voor die trends en noden. Zo toont de VAD-leerlingenbevraging de laatste jaren een verhoogd gebruik van vapes en slaap-en kalmeermiddelen onder de Vlaamse jongeren. Deze middelen komen de laatste jaren ook sterker aan bod in de Gingeractiviteiten. Het samenspel van signaleren (onderzoek), reageren (koepels, beleids- en terreinactoren) en monitoren (Ginger) moet blijvend zorgen voor een preventiewerk dat inspeelt op actuele noden.

Aandacht voor kwetsbare groepen

Preventiewerk mist capaciteit om in te spelen op noden. Er moet voldoende aandacht kunnen gaan naar het bereiken van kwetsbare groepen en daarbij inspelen op de actuele trends en noden. Denk aan het werken naar gedetineerden binnen de justitiesetting, alcoholgebruik binnen het jeugdwerk en het werken rond o.a. vapes en schermgebruik (ICT) bij jongeren via het onderwijs.

Hoewel continue aanwezigheid in alle settings het ideale scenario zou zijn, laat de huidige capaciteit dit niet toe. De tijdelijke versterking van het CGG-preventiewerk voor preventie in het onderwijs is alvast een stap in de goede richting. Een mogelijke verbreding van het thema gamen zou daarnaast nog meer inspelen op de huidige noden binnen de leefwereld van jongeren.

Lokaal beleid als hefboom voor een sterkere preventieketen

De preventieketen functioneert stevig, maar lokaal beleid blijft een aandachtspunt met groeipotentieel. Lokale besturen staan dicht bij burgers en intermediairs en vormen een unieke toegangspoort tot alle sectoren. Omdat lokaal alle relevante actoren samenkomen, kunnen noden en risico’s sneller worden gedetecteerd en sectoren gericht en op maat worden bereikt.

De verwachting is dat in 2025, met nieuw ondersteuningsmateriaal, een gerichte impuls gegeven kan worden aan de verdere uitbouw van een lokaal alcohol- en drugbeleid. Een sterke keten begint immers lokaal, met een gedragen en goed onderbouwd beleid.

Dank aan iedereen die het voorbije jaar preventieactiviteiten registreerde.