Skip to main content
  • Home
  • Artikels
  • ‘Is het altijd alcoholtijd?’ blijft attitudes in vraag stellen, ook na de campagneperiode

‘Is het altijd alcoholtijd?’ blijft attitudes in vraag stellen, ook na de campagneperiode

Wat was het bereik van de campagne? En hoe kunnen de materialen en inzichten ook nu nog gebruikt worden?

In juni 2024 lanceerde VAD/De Druglijn de campagne ‘Is het altijd alcoholtijd’. Campagnebeelden op straat en filmpjes op sociale media stelden de alomtegenwoordigheid van alcohol in vraag. Die advertenties werden drie weken lang kort maar krachtig ingezet, en bereikten zo een grote groep volwassenen in Vlaanderen.

Maar de altijd-alcoholtijdcampagne bestaat uit meer dan enkel die advertenties. Naar aanleiding van de campagne liep een marktonderzoek bij 1.000 Vlamingen. Zo konden we de echte attitudes die over alcohol heersen als uitgangspunt nemen. De unieke inzichten uit die bevraging blijven ook los van de campagne relevant. En ook de affiches en filmpjes zijn bewust relatief tijdloos gemaakt, zodat ze blijvend ingezet kunnen worden. We overlopen in dit artikel de interessantste conclusies uit het attitude-onderzoek, samen met de resultaten van de campagne zelf. Op het einde geven we nog mee hoe de materialen blijvend ingezet kunnen worden.

Hoe denkt de Vlaming over alcohol?

In essentie stelde de campagne het publiek een vraag: “In welke situaties vinden we het drinken van alcohol gepast? En in welke situaties niet?” De campagne legde dus zelf niets op, maar nodigde de mensen uit om hun eigen lijnen in het zand te trekken. Om daarbij te kunnen duiden hoe de gemiddelde Vlaming anno 2024 erover denkt, schakelden we marktonderzoeksbureau Indiville in.

Een paar resultaten kwamen al aan bod in de campagne zelf, onder andere op de pagina’s op de Druglijn-website waar de advertenties naartoe leidden. Maar het onderzoek leverde uiteraard nog meer interessante cijfers op, die we hier met jullie delen.

Meer dan 9 op 10 vindt alcohol niet nodig voor een geslaagde avond

© Giuseppe Lombardo via iStock

Een ruime meerderheid van de bevraagde Vlamingen dronk ooit al eens alcohol (96%). Ruim 7 op de 10 deed dat nog het afgelopen jaar, wat ook in lijn ligt met ander onderzoek.

Alcohol lijkt voor veel mensen vooral bij positieve gebeurtenissen te horen. De meeste respondenten die alcohol drinken, doen dat in gezelschap en in het weekend. Het vaakst gebeurt dat als er iets te vieren valt (bijvoorbeeld een verjaardag, geboorte, of huwelijk), tijdens het uitgaan (café of restaurant), of op een feestje bij familie en vrienden. 95% van de bevraagden laat dan ook weten het ok te vinden dat mensen alcohol drinken om iets te vieren.

Maar daar is een belangrijke kanttekening bij te maken: een overgrote meerderheid van de respondenten vindt alcohol niet nodig om plezier te maken. Slechts 7% vindt alcohol essentieel voor een geslaagde avond, en maar 13% van de respondenten geeft aan dat mensen gezelliger worden door het drinken van alcohol.

Daarnaast zijn er ook heel wat situaties waarin alcoholgebruik risicovol of onverantwoord gevonden wordt. Zo vindt iets meer dan de helft van de respondenten dat het drinken van alcohol niet past bij een kraambezoek. 95% vindt dat alcoholconsumptie op het werk niet kan. En ongeveer 2 op de 3 vindt alcohol drinken tijdens het supporteren van een sportmatch van kinderen geen goed idee.

Groot draagvlak voor alcoholvrije omgevingen

Aangezien de respondenten alcohol in heel wat situaties ongepast vinden, bestaat er ook een groot draagvlak voor alcoholvrije gelegenheden en omgevingen. Bijna 9 op de 10 respondenten is (eerder) voorstander van alcoholvrije scholen, en meer dan de helft (56%) ziet wel iets in alcoholvrije schoolfeesten. Ongeveer 8 op de 10 ziet liever geen alcohol op het openbaar vervoer en in het ziekenhuis. Net iets meer dan de helft van de Vlamingen (51%) is (eerder) voor het alcoholvrij maken van sportclubs .

We vroegen 1.000 Vlamingen of ze akkoord waren dat er geen alcohol verkocht of aangeboden zou worden in een aantal settings.

Alcoholvrije alternatieven helpen om te minderen

Hoe zit dat dan met alcoholvrije varianten, zoals bijvoorbeeld 0.0 bieren en alcoholvrije wijnen? Uit het onderzoek blijkt dat twee derde van de Vlamingen al eens een alcoholvrij bier of wijn probeerde, en ongeveer de helft dronk het in het laatste jaar. Opvallend is dat dit percentage hoger lijkt te liggen bij de personen die relatief meer glazen alcohol per week drinken. Bijna de helft van de respondenten (48%) geeft aan dat ze minder alcohol drinken op een gelegenheid als er alcoholvrij bier of alcoholvrije wijn beschikbaar is.

Sociale druk is relatief

In één van de campagnefilmpjes interviewde Cath Luyten voorbijgangers over hun visie op alcohol.

Voor sommige mensen en in bepaalde situaties is het niet gemakkelijk om geen alcohol te drinken. Zo laat 49% van de respondenten weten druk te voelen om zich te verantwoorden als ze voor alcohol passen. Bij vrouwen en jongere leeftijdsgroepen (18-34 jaar) gebeurt dat vaker dan bij mannen en oudere leeftijdsgroepen. Een kwart vindt het moeilijk tot heel moeilijk om geen alcohol te bestellen op restaurant, en ruim 1 op de 5 heeft er moeite mee om geen alcohol te drinken als vrienden dat wel doen. Mensen die meer alcohol consumeren, ervaren vaker moeilijkheden om geen alcohol te kiezen.

Dit betekent echter niet dat de respondenten denken dat hun omgeving verwacht dat ze alcohol drinken. Slechts 3% meent dat dat zeker het geval is, en 18% heeft dat vermoeden. Slechts 6% van de respondenten geeft aan te denken dat hun omgeving geen respect heeft voor mensen die geen alcohol drinken. Van de respondenten zelf vindt een ruime meerderheid (69%) het verstandig als mensen geen alcohol drinken.

Eén op vier wil minder alcohol drinken

Een meerderheid van de Vlamingen lijkt zich bewust van bepaalde risico’s van alcohol. Zo weet ruim de helft (55%) dat alcohol de kans op kanker verhoogt. Bovendien is een kwart van de mensen die wel eens alcohol drinkt van plan om de komende 12 maanden te minderen. Dat geldt vooral voor mensen die meer dan 8 standaardglazen alcohol per week drinken. Voor iets meer dan 7 op de 10 respondenten is het risico op gezondheidsproblemen de belangrijkste reden daarvoor. 18% wil minderen omwille van medische redenen en 7% op advies van een arts. Ook zichtbare boodschappen over de risico’s van alcohol kunnen een motivatie zijn voor mensen om hun alcoholgebruik bij te stellen. 1 op de 5 respondenten laat weten dat media-aandacht voor de risico’s van alcohol heeft bijgedragen aan hun voornemen om minder te drinken.

Materiaal
Campagnemateriaal ‘Is het altijd alcoholtijd?’
Affiches, filmpjes en teksten waarmee je de vanzelfsprekendheid van alcohol in vraag kan stellen.

Resultaten: Hoeveel mensen bereikte de campagne?

De cijfers uit het attitude-onderzoek bewijzen zwart op wit dat er belangrijke, positieve verschuivingen gaande zijn in hoe de Vlaming naar alcohol kijkt. En dat is de evolutie die we met de altijd-alcoholtijdcampagne wilden versterken. Om dat doel te halen, moest de campagne erop mikken zo veel mogelijk mensen te bereiken. Enkel zo konden we significant bijdragen aan de maatschappelijke dialoog over alcohol. Er werd daarom gekozen voor twee types van advertenties: campagnebeelden op straat, en filmpjes op social media.

Meer dan de helft van de Vlamingen zag alcoholpreventie in het straatbeeld

Deze affiche stelt in vraag of alcohol er wel bij hoort tijdens het supporteren voor het jeugdvoetbal.

De drie campagnebeelden van ‘Is het altijd alcoholtijd?’ waren, van 11 tot 17 juni 2024, te zien op 706 grote ClearChannel-affiches in het straatbeeld – voornamelijk bekend reclame-affiches bij bushaltes. De twee daaropvolgende weken, van 18 juni tot 1 juli, kwamen de beelden in de rotatie op 212 digitale reclameschermen, onder andere in de grote stations. Hierbij werd, waar mogelijk, rekening gehouden met de setting die aan bod kwam op de affiches. Zo werd het babybezoekbeeld voornamelijk getoond op schermen in de buurt van ziekenhuizen, het voetbalbeeld in de buurt van sportclubs, en het werkreceptie-beeld in kantooromgevingen.

Volgens de berekening van ClearChannel zou daarmee 56% van de Vlamingen tussen 25 en 55 jaar de affiches gezien moeten hebben.

Ongeveer 2,5 miljoen mensen bereikt op social media

Naast de affiches, werden er ook filmpjes gemaakt. Televisiepresentatrice Cath Luyten ging op onderzoek in een sportclub voor jongeren, en vroeg de aanwezige ouders en grootouders of ze alcohol al dan niet gepast vonden aan de zijlijn van jeugdtrainingen. In een tweede filmpje liet ze shoppers in Antwerpen aan een rad draaien met verschillende alcohol-situaties, om ook daar hun reacties bij te vragen.

Die twee filmpjes, samen met een paar afgeleide materialen, bereikten 2.169.927 mensen op Facebook en Instagram. Daarnaast zagen 548.143 mensen de video’s op TikTok. De advertenties waren zo ingesteld dat ze Nederlandstalige Belgen van 25 jaar en ouder bereikten. De gemiddelde bereikte persoon zag meer dan 3 keer een advertentie passeren.

De advertenties zorgden voor veel verkeer naar de Druglijn-website. De pagina’s over ‘Is het altijd alcoholtijd?’ werden 26.559 keer geraadpleegd.

De alcoholboodschappen zorgden voor veel debat

Een paar geanonimiseerde screenshots van positieve reacties op Facebook.

Het communicatiebureau dat de advertenties instelde, rapporteerde ook uitzonderlijk hoge ‘engagement rates’. Dat slaat onder meer op het aantal likes, comments en shares. Zeker de hoeveelheid comments onder de filmpjes was ongezien.

Hoewel de campagne zo opgesteld was dat ze eerder een vraag stelde dan gedrag te ontraden, toonde een groot deel van de reacties toch weerstand tegen de boodschap. Dat was niet onverwacht: dit soort campagne lokt op sociale media in de regel eerder kritische comments uit. Verrassender was het eveneens hoge aantal reacties die toonden dat de boodschap wel aankwam. Uit sommige reacties kon je afleiden dat mensen over de situaties nadachten: “Een pintje verbieden gaat te ver, maar zat zijn bij een jeugdwedstrijd is toch not done?” of “Ik vraag me soms af wat te veel is. Is 1x per week al te veel?” Uit andere bleek dat ze positief tegenover de campagne stonden: “Het valt op hoe mensen zich aangevallen voelen. Het gaat om bewustwording.” of “Broodnodig dat er kritisch nagedacht wordt over ons alcoholgebruik!” Daar was trouwens een verschil te merken tussen de platformen: de reacties op Instagram en TikTok waren beduidend gematigder dan die op Facebook.

Dit alles samen toont dat de campagne duidelijk impact had, en dat mensen zeer geïnteresseerd waren in de boodschappen. Een mooi resultaat!

Verder aan de slag met ‘Is het altijd alcoholtijd?’

De grote advertentiegolf van de campagne is achter de rug, maar het campagnemateriaal blijft breed inzetbaar.

Ook los van de campagne blijft deze affiche werken, bijvoorbeeld in materniteiten.
  • De conclusies uit het attitude-onderzoek kunnen in allerlei preventie-projecten over alcohol gebruikt worden om aan te tonen dat de houding van de Vlaming ten opzichte van alcohol wel degelijk aan het veranderen is, en dat het dus zin heeft om te blijven inzetten op preventie. De cijfers tonen aan dat de burger openstaat voor deze initiatieven. In 2025 ontwikkelen we een infographic die de interessantste vaststellingen visualiseert.
  • De affiches en video’s kunnen, als gehele campagne, de eerstkomende maanden nog steeds gepromoot worden. De advertenties liggen nog vers in het geheugen, dus een herneming van de campagne, ook lokaal, versterkt de boodschap. Herhaling werkt! Hang dus gerust nog steeds affiches op, of verspreid de filmpjes waar mogelijk, alles is welkom.
  • Ook op de langere termijn blijft het materiaal bruikbaar, maar hoe verder we van de campagneperiode af gaan, hoe belangrijker het wordt om de materialen gericht in te zetten. Als losstaande boodschappen blijven de materialen zinvol, maar dan eerder in settings of contexten waar ze bij aansluiten. Denk aan sportclubs, ziekenhuizen of werkomgevingen voor de affiches, of een alcohol-lezing of -workshop voor de video’s van Cath Luyten. Ook de Tournée Minérale-periode, die het thema ‘alcohol’ algemeen op de agenda zet, kan mooie aanleidingen bieden om het materiaal opnieuw in de kijker te zetten.

Alle materiaal kan je nog steeds downloaden of bestellen via onze catalogus.