Als alcohol minder betaalbaar wordt, daalt het alcoholgebruik

VAD werkt aan een reeks infofiches die de wetenschappelijke evidentie over alcoholbeleidsmaatregelen toelichten. De infofiche over prijsbeleid is de eerste in de reeks.

Waarom inzetten op de prijs van alcohol?

Om een nationale alcoholbeleidsstrategie uit te tekenen kunnen EU-lidstaten beroep doen op ondersteunende kaders van de WHO. In september 2018 lanceerde de WHO het actiepakket SAFER om overheden te helpen om schadelijk alcoholgebruik met 10% te verminderen voor het einde van 2025. Het actiepakket beveelt vijf beleidsstrategieën met hoge impact aan:

• Strengthen restrictions on alcohol availability: versterken van beperkingen op de beschikbaarheid van alcohol.
• Advance and enforce drink-driving countermeasures: maatregelen tegen rijden onder invloed van alcohol nemen.
• Facilitate access to screening, brief interventions, and treatment: de toegang tot screening, kortdurende interventies en behandeling vergemakkelijken.
• Enforce bans or comprehensive restrictions on alcohol advertising, sponsorship, and promotion: verbieden of uitgebreid beperken van alcoholreclame, sponsoring en promotie.
• Raise prices on alcohol through excise taxes and pricing policies: verhogen van alcoholprijzen via accijnzen en prijsbeleid.

De prijs van alcohol verhogen, alcoholreclame verbieden of sterk inperken en het aanbod van alcohol beperken worden aanbevolen als “best buys”. Deze drie maatregelen zijn namelijk het meest betaalbaar, haalbaar en kosteneffectief om alcoholconsumptie en niet overdraagbare ziekten te verminderen.

Best buys niet meegenomen in nationaal alcoholplan

Op 29 maart 2023 keurde de Belgische regering het interfederaal plan 2023-2025 ter bestrijding van schadelijk alcoholgebruik goed. Intussen werden daaraan ook concrete actiepunten gekoppeld. Sterke maatregelen die de prijs van alcohol aanpakken zijn echter op de onderhandelingstafel gesneuveld.

Nochtans is een prijsbeleid een essentieel onderdeel van een nationaal alcoholbeleid. Prijsstijgingen leiden namelijk tot een vermindering van de alcoholconsumptie en van schade die gelinkt wordt aan alcohol (bv. ziektes, verkeersongevallen, …). Bij een prijsverhoging van 10% daalt de alcoholconsumptie gemiddeld met 5%.

Wat is een prijsbeleid?

De voornaamste prijsbeleidsmaatregelen zijn taxatie, in het bijzonder het heffen van accijnzen, en het invoeren van minimumprijzen. De meeste landen heffen accijnzen op alcohol en de laatste jaren werd ook in enkele EU-landen een minimum eenheidsprijs voor alcoholische dranken ingevoerd.

Andere alcoholprijsbeleidsmaatregelen zijn o.a. verbieden om alcohol onder de kostprijs te verkopen, beperken of verbieden van prijspromoties, een extra belasting of minimumprijs instellen voor dranken die specifiek gericht zijn op jongeren, verplichten om niet-alcoholische dranken goedkoper aan te bieden. Dergelijke maatregelen hebben zeker een bijdrage in het verminderen van schade gelinkt aan alcohol wanneer ze deel uitmaken van een bredere alcoholbeleidsstrategie en geen geïsoleerde maatregelen zijn.

Wat zijn accijnzen?

Een accijns is een taks op specifieke goederen, meestal luxegoederen of goederen die schade of extra kosten betekenen voor anderen. De accijns kan worden geheven op basis van de hoeveelheid alcohol van het product (specifieke belasting of volumetrische belasting), op basis van het totale productvolume (eenheidsbelasting) of op basis van de verkoopswaarde of prijs (ad-valorembelasting). Ook combinaties zijn mogelijk.

Bij de invoering van accijnzen op alcohol is een specifiek accijnsstelsel, waarbij de accijns recht evenredig is met het alcoholgehalte van het product, het meest kosteneffectief. Dit heeft ook vanuit een volksgezondheidsperspectief de voorkeur. Zo wordt de consumptie van dranken met een hoog alcoholgehalte ontmoedigd, hetgeen ook de algemene alcoholconsumptie doet dalen en de schade door alcoholgebruik vermindert. Consumptie van dranken met een hoog alcoholgehalte hangt immers meer samen met bingedrinken of intoxicatie en met specifieke schade zoals fatale vergiftigingen en agressie.

Wat is een Minimum Eenheidsprijs?

Bij een minimumprijsbeleid wordt een bodemprijs ingesteld waaronder verkopers geen alcohol mogen verkopen. De Minimum Eenheidsprijs (MEP) is een specifieke vorm van minimumprijsbeleid waarbij de prijs rechtstreeks aan het alcoholgehalte van de drank wordt gekoppeld. Er wordt een bodemprijs ingesteld waaronder een vast volume alcohol, bv. een “eenheid” of “standaardglas” niet mag verkocht worden. Hoe meer alcohol een drank bevat, hoe hoger de prijs.

Meer weten?

De factsheet gaat dieper in op de verschillende aspecten van deze best buys omtrent prijsbeleid. Je komt meer te weten over het verschil in impact:

• van verschillende prijsmaatregelen
• voor horeca tegenover winkels
• voor duurdere ten opzichte van goedkopere dranken
• voor zwaardere drinkers ten opzichte van mensen die beperkt alcohol drinken

Download de factsheet hieronder via de gerelateerde materialen.