Wat als je kind in aanraking komt met tabak, alcohol, cannabis en gamen?
‘Als kleine kinderen groot worden’: een vorming voor ouders van tieners
Elk kind zal vroeg of laat in aanraking komen met tabak, alcohol, cannabis en gamen. Ouders spelen een cruciale rol in hoe hun kind ermee omgaat eens het zover is. Door duidelijke grenzen te stellen, een goed voorbeeld te zijn en open te communiceren, hebben zij een preventieve impact. Om hen hierbij te ondersteunen, ontwikkelde VAD samen met het Vlaams Instituut Gezond Leven de interactieve vorming ‘Als kleine kinderen groot worden’, specifiek gericht op ouders van tieners (10-15 jaar). In 2024 kreeg het materiaal een grondige update, met onder meer een apart aanbod rond gamen.

Ouders interactief aan de slag
‘Als Kleine Kinderen Groot Worden’ is een interactieve vorming voor ouders van tieners (10-15 jaar). In groep worden opvoedingsvragen besproken aan de hand van filmpjes en interactieve werkvormen. Ouders worden gestimuleerd om te overleggen met elkaar en ideeën uit te wisselen. De sessie van ca. 2,5 uur wordt begeleid door een getrainde preventiewerker en/of opvoedingsondersteuner. Voor hen biedt VAD trainersdagen en e-learnings aan om het programma te leren kennen. Er zijn twee versies van de oudervorming beschikbaar: één over tabak, alcohol en andere drugs (ontwikkeld in samenwerking met het Vlaams Instituut Gezond Leven) en één over gamen. Ze kunnen apart of geïntegreerd worden aangeboden.
De invloed van ouders

Het hoofddoel van de vorming is om ouders meer vertrouwen te geven in hun invloed op hoe hun kinderen omgaan met tabak, alcohol, cannabis en gamen. Ouders denken vaak dat ze geen of weinig invloed hebben op hun kinderen, als het aankomt op die thema’s. Maar niets is minder waar. Met concrete tips ondervinden ze op welke manier ze hun invloed kunnen gebruiken, bijvoorbeeld door duidelijke grenzen te stellen en open te communiceren.
De focus ligt daarbij op een positieve ouder-kindrelatie en hoe je daaraan kan werken ondanks de uitdagingen die verleidingen als tabak, alcohol en drugs of gamen bieden. Daarbij worden elementen uit de ‘Nieuwe Autoriteit’ en de ‘Zelfdeterminatietheorie’ gebruikt om ouders te helpen deze relatie op te bouwen. Deze kaders versterken de rol van ouders en helpen hen om op een natuurlijke manier grenzen te stellen en betrokken te blijven bij de leefwereld van hun kind.
Opvoedingsvaardigheden als preventieve aanpak
De vorming benadrukt dat opvoedingsvaardigheden de kern vormen van een preventieve aanpak. De rol van ouders ligt in eerste instantie in hun houding. In hoe ze zaken bespreekbaar maken, hoe ze betrokkenheid tonen bij de leefwereld van hun kind en hoe ze zelf omgaan met deze verleidingen. Dat, samen met concrete manieren van grenzen stellen en opvolgen, is de basis om een positieve invloed te hebben op middelengebruik en gamen van kinderen en jongeren.
Die opvoedingsvaardigheden vormen dan ook de rode draad doorheen de vormingen over tabak, alcohol en cannabis en over gamen. Het uitgangspunt is dat deze verleidingen deel uitmaken van de leefwereld van kinderen en jongeren en dat er geen reden is om daar angstvallig mee om te gaan.
Stimuleren van niet-gebruik en uitstellen van de beginleeftijd
Recent wetenschappelijk onderzoek vormt de basis voor heldere argumenten die ouders daarvoor kunnen aanwenden. De vorming wil ook enkele misverstanden de wereld uit helpen, zoals dat het een goed idee zou zijn je kinderen zelf alcohol aan te bieden of dat experimenteren met illegale drugs meteen ook betekent dat je ermee in de problemen zal komen.
Stimuleren van een verantwoordelijke omgang met gamen

Ouders worden ondersteund in het inschatten van de manier waarop hun kinderen omgaan met gamen. Is gamen een gewone vrijetijdsbesteding, die soms veel tijd vraagt? Of vraagt het gamen meer tijd dan wenselijk is, en ondermijnt het daarmee andere activiteiten of ontwikkelingsdomeinen?
De vorming versterkt ouders in hun opvoedende rol en stimuleert uitwisseling over relevante vragen als:
- Mag ik mijn kind van elf een slokje wijn laten proeven op een familiefeest?
- Hoe lang mag ik mijn zoon van dertien nu eigenlijk laten gamen?
- Welke regels stel ik over alcohol als mijn veertienjarige dochter naar een fuif gaat?
- Wat kan ik doen als mijn zoon van vijftien dronken thuiskomt?
- Wat zeg ik tegen mijn vijftienjarige dochter als een klasgenoot van school is gestuurd voor cannabisgebruik?
- Hoe kan ik tabak verbieden als ik zelf rook?
Methodieken voor ouders met een migratieverleden
TIP: Op zoek naar anderstalig materiaal of materiaal voor ouders met een migratieverleden? VAD ontwikkelde verschillende methodieken en materialen in het navolging van ‘Als kleine kinderen groot worden.’
Evaluatie van ‘Als kleine kinderen groot worden’ door UGent
Een evaluatie uit 2013 door de Universiteit van Gent toonde aan dat ouders na de vorming meer effectiviteit ervaren bij het stellen van grenzen en het voorkomen van middelengebruik bij hun kinderen. Ouders gaven aan dat ze vaker grenzen stelden en meer open communiceerden over tabak, alcohol en drugs.
Update 2024: blijven evolueren met de tijd
De maatschappij verandert en daarmee ook de opvoedingsuitdagingen. Om die reden nemen we ‘Als Kleine Kinderen Groot Worden’ regelmatig onder de loep om nieuwe inzichten en thema’s een plaats te geven.
In 2024 hebben we de vorming zowel vormelijk als inhoudelijk geüpdatet. Gamen, dat eerder onderdeel was van het draaiboek over tabak, alcohol en drugs, is nu een apart aanbod. Beide vormingen zijn ingekort en de materialen zijn alleen digitaal beschikbaar. De leidraad voor kwetsbare groepen, met specifieke aandachtspunten, hebben we geïntegreerd in de algemene leidraad.

De filmpjes werden ondertiteld en enkele filmpjes werden ingekort. Er staan drie nieuwe animatievideo’s over alcohol, cannabis en gamen in de draaiboeken. Deze kunnen ook los daarvan verspreid worden naar ouders.
In het draaiboek brachten we het belang van een warme opvoedingsstijl als bescherming tegen middelengebruik meer naar voren.
In het draaiboek over tabak, alcohol en drugs besteden we nu ook aandacht aan thema’s zoals lachgas, (psychoactieve) vapes en psychoactieve medicatie. We voegden een extra methodiek toe aan het hoofdstuk over regels en afspraken: fabels over tabak- alcohol- en drugregels. Daarnaast hebben we extra aandacht voor het aanbieden van alcohol in de thuisomgeving.
In het draaiboek over gamen hebben we sterke linken gelegd met het vroeginterventieaanbod Game(L)over en de daar beschikbare filmpjes voor ouders. We hebben extra informatie toegevoegd over de onderliggende mechanismen die spelen bij overmatig gamen. Het thema voorbeeldgedrag is uitgebreid naar de digitale thema’s: hoe ga je bijvoorbeeld om met je eigen schermgebruik en hoe zorg je voor schermvrije tijd?
Dit hoofdstuk bevat ook een nieuw stellingenspel. We hebben een extra hoofdstuk toegevoegd waarin ouders aan de hand van casussen kunnen inschatten of het gamen recreatief is of toch al risico’s inhoudt, en hoe ze signalen van probleemgedrag kunnen herkennen.
Daarnaast hebben we twee e-learnings ontwikkeld om nieuwe trainers te ondersteunen.
Ontdek de twee ‘Als kleine kinderen groot worden’-vormingen:
Aan de slag met ‘Als kleine kinderen groot worden’
Heb je interesse in een vorming ‘Als kleine kinderen groot worden’? Bijvoorbeeld in jouw school, gemeente of buurtcentrum? Neem dan contact op met het regionaal preventiewerk tabak, alcohol en andere drugs, verbonden aan de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Regionale contactgegevens vind je hier.
Je kan de draaiboeken en de bijhorende brochures voor ouders terugvinden via de ‘gerelateerde materialen’ hieronder. Voor vragen over het project, het materiaal of over het volgen van een train-de-trainer, kan je terecht bij Hanna Peeters (02/422 03 02).