De impact van alcoholgebruik in België: inzichten uit het SUBOD-project

De kerndoelstelling was de gegevenskwaliteit over alcohol verbeteren en fijnere methodologieën ontwikkelen om de gezondheidsimpact te kunnen beoordelen. Door gebruik te maken van de Belgische gezondheidsenquête waren de onderzoekers in staat belangrijke wetenschappelijke bevindingen te vertalen naar beleidstoepassingen.

Alcoholgebruik: belangrijke doodsoorzaak en aanzienlijke economische impact

In tegenstelling tot een gewenste daling in alcoholgebruik, tonen predicties aan dat er een toename zal zijn van het gemiddelde alcoholgebruik tot 2040. Mannen blijven systematisch meer alcohol gebruiken dan vrouwen. Desondanks is alcoholgebruik een belangrijke risicofactor voor morbiditeit en mortaliteit – met een aanzienlijke economische impact.

In 2021 leidde alcoholgebruik tot 4.022 overlijdens in België (3.6% van alle overlijdens dat jaar), wat resulteert in 101.368 verloren levensjaren gerelateerd aan alcohol. Mannen maakten 71% uit van alle alcoholgerelateerde overlijdens. De meerderheid van overlijdens was in de leeftijdscategorie tussen 65 en 84 jaar, in totaal 42% van alle alcoholgerelateerde overlijdens. De voornaamste doodsoorzaken waren levercirrose, alcoholgerelateerde psychische stoornissen en kanker.

Dit heeft ook een belangrijke economische impact. De gemiddelde gezondheidszorgkosten voor voormalig alcoholgebruikers bedroeg 4.600 € per persoon per jaar. Op nationaal niveau komt dit neer op meer dan 700 miljoen euro per jaar.

Belang voor beleid en praktijk

De resultaten van SUBOD onderstrepen het belang van bewustwording en preventie. Als alcoholgebruik  blijft toenemen heeft dit niet alleen grote implicaties voor de volksgezondheid, maar ook op economisch vlak. Inzicht in de trends van alcoholgebruik biedt de mogelijkheid om efficiënter middelen in preventie, zorg en regulering te gebruiken.

Nood aan betere monitoring van gegevens rond alcoholgebruik

Het SUBOD-project doet een aantal belangrijke aanbevelingen. Zo is er nood aan een betere monitoring van gegevens rond alcoholgebruik: er is een tekort aan gegevens rond indirecte sterfgevallen door alcoholgebruik, zoals verkeersongevallen, wat een correcte interpretatie van de actuele ziektelast bemoeilijkt. De gezondheidsenquête die vandaag om de vijf jaar plaatsvindt, zou bij voorkeur jaarlijks bepaalde indicatoren moeten meten. Dit laat toe om sneller op nieuwe trends en risicogroepen in te spelen.

Beleid rond alcohol moet versterkt worden met extra maatregelen

Daarnaast moet bestaand beleid aanzienlijk versterkt worden. Een aantal maatregelen – zoals het verbieden van alcoholverkoop op risicolocaties, minimumprijzen,  accijnzen en het bannen van alcoholreclame – kunnen hier belangrijke onderdelen van zijn.

De resultaten van het SUBOD-project worden geïntegreerd in de Belgische nationale ziektelaststudie (BeBOD) om een betere monitoring van huidige trends met betrekking tot alcoholgebruik te kunnen waarborgen. Hierdoor krijgen beleidsmakers een krachtig instrument om alcoholgebruik bij te sturen, op te volgen en te evalueren op de effectiviteit van beleidsmaatregelen.

Samengevat toont het SUBOD-project aan dat alcoholgebruik in België nog steeds een grote impact heeft op gezondheid en maatschappij. Met deze nieuwe inzichten kunnen beleidsmakers en gezondheidsorganisaties gerichter werken aan een gezondere toekomst.

Bronnen

Nayani, S., Vynckier, P., Schmidt, M., Verhaeghe, N., & Devleesschauwer, B. (2025). Improved monitoring of the disease burden attributable to substance use. Final Report. Belgian Science Policy Office. SUBOD_FinalReport_def

Vynckier, P., Nayani, S., Schmidt, M., Devleesschauwer, B., & Verhaeghe, N., (2025). Verbeterde monitoring van de ziektelast als gevolg van middelengebruik. Samenvatting. Belgian Science Policy Office. SUBOD_SAMENVATTING_NL

Sciensano (2025). Ziektelast: Ziektelast door risicofactoren – Ziekelast door alcoholgebruik, Health Status Report, 30 januari 2025. https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/ziektelast/ziektelast-door-risicofactoren/ziektelast-door-alcoholgebruik

Croes, S., De Pauw, R., Devleesschauwer, B., Gorasso, V., Nayani, S., Pauwels, A., Schmidt, M., Scohy, A., Van den Borre, L. (2025). BeBOD – Belgische nationale ziektelaststudie. Belgische nationale ziektelaststudie | sciensano.be