Gespreksleidraad helpt cliënten motiveren om aan de slag te gaan met middelengebruik, gamen of gokken
Een inspiratiebox vol methodieken voor hulpverleners
Heel wat volwassenen die hulp zoeken omwille van financiële, psychische of sociale problemen, hebben ook problemen met middelengebruik, gamen of gokken. Of ze hebben er een verhoogd risico op. Bezorgdheid groeit als het welzijn van de cliënt of de veiligheid van anderen in het gedrang komt. Als hulpverlener wil je cliënten motiveren om met hun middelengebruik, gamen, of gokken aan de slag te gaan. Zo kan hij of zij de impact ervan zoveel mogelijk beperken, en het gebruik of gedrag verminderen of volledig te stoppen. Met deze gespreksleidraad willen we er onder andere mee toe bijdragen dat er vroegtijdig ingegrepen wordt bij signalen van problematisch gebruik. Want hoe vroeger signalen opgemerkt en besproken worden, hoe groter de kans op herstel. De gespreksleidraad komt dan ook op het juiste moment, nu door de huidige coronacrisis een grote groepen mensen anders – en vaak meer – is gaan gebruiken dan voordien. Voor hulpverleners die met hun cliënt al een traject opgestart zijn, biedt de gespreksleidraad ook houvast en methodieken voor het verdere verloop ervan.
Wanneer je als hulpverlener het gesprek over gebruik wil aangaan, duiken er heel wat vragen op. Hoe maak ik het gebruik bespreekbaar? Hoe zorgwekkend is het? Wil de cliënt wel iets aan zijn gebruik veranderen? Hoe kan ik een verschil maken?
Daarom ontwikkelde VAD een leidraad en inspiratiebox met methodieken. Hiermee willen we hulpverleners in het welzijnswerk (vb. CAW, OCMW, …) en de geestelijke gezondheidszorg (vb. beschut wonen, CGG, eerstelijnspsychologen, mobiele teams, PAAZ, …) tips en tools aanreiken om het gesprek aan te gaan over middelengebruik, gamen en gokken. Je vindt er tal van gespreksmethodieken, zowel om het middelengebruik, gamen of gokken bespreekbaar te maken en in te schatten, als om motivatie te versterken en verandering te ondersteunen.
Achtergrondinformatie en methodieken
De leidraad is een interactief plukboek waaruit jij die dingen haalt die voor jou of voor de cliënt relevant zijn. Je hoeft dit document dus niet van A tot Z door te nemen. De leidraad is daarom vormgegeven als een handige interactieve pdf waarin je snel kan doorklikken naar de informatie die jij zoekt.
De leidraad bestaat uit 4 delen
Het eerste deel zet het belang van een gedeelde visie op en aanpak van middelengebruik, gamen en gokken in de organisatie in de kijker. Hoe je kijkt naar middelengebruik is immers van invloed op hoe je ermee omgaat en hoe je de cliënt benadert. Een alcohol- en drugbeleid geeft je duidelijkheid tot waar je als hulpverlener gaat en wanneer je doorverwijst naar de specifieke alcohol- en drughulpverlening. In dit deel vind je ook tips en links naar info, materialen, doorverwijsadressen en diensten die je kunnen ondersteunen bij het uitwerken van deze visie en een aanpak.
In het tweede deel stellen we een stapsgewijze aanpak bij (mogelijk) problematisch middelengebruik, gamen of gokken voor: opmerken; aankaarten en inschatten van de ernst; versterken van de motivatie en ondersteunen van de verandering. Afhankelijk van de doelgroep waarmee je werkt, de dienst waar je werkt en je functie, zijn bepaalde stappen meer of minder relevant. Waar in de ene dienst het bespreekbaar maken van het gebruik en indien nodig doorverwijzen het doel is, zal een hulpverlener in een andere organisatie de tijd en het mandaat hebben om de motivatie te versterken en een veranderplan op te stellen. Een begeleiding rond middelengebruik maakt doorgaans deel uit van een ruimer begeleidingstraject en vaak zijn er ook meerdere hulpverleners bij betrokken.
In het derde deel vind je meer informatie over een motiverende gespreksstijl en enkele concrete tips. Als je deze gespreksstijl toepast, vergroot je de kans dat de cliënt open staat voor wat je aanbrengt en dat zijn motivatie sterker wordt. Deze gespreksstijl biedt een alternatief voor de neiging om de cliënt – vanuit de bezorgdheid over zijn veiligheid en welzijn – te overtuigen dat hij niet de juiste keuze maakt. Deze ‘verbeterreflex’ heeft immers meestal een averechts effect.
Het vierde en grootste deel is de inspiratiebox die een schat aan korte en meer uitgebreidere methodieken bevat die je kan gebruiken om met je cliënt in gesprek te gaan over riskant of problematisch middelengebruik (alcohol, cannabis, andere illegale drugs, psychoactieve medicatie), gamen of gokken. Deze zijn ingedeeld volgens de verschillende stappen van het begeleidingstraject. Je vindt verschillende varianten van methodieken met dezelfde doelstelling. Bij sommige methodieken horen werkbladen voor de cliënt. Dit geeft je als hulpverlener de vrijheid om die methodieken te kiezen die het best aansluiten bij jouw manier van werken, bij de cliënt en bij de stap in het begeleidingstraject waarin jullie je bevinden.
Aan de slag met de inspiratiebox met methodieken
- Je hoeft als hulpverlener geen expert te zijn in middelengebruik om aan de slag te gaan met de inspiratiebox. De methodieken veronderstellen weinig of geen voorkennis van de hulpverlener over specifieke middelen, gamen of gokken.
- De methodieken zijn zo geformuleerd dat ze aansluiten bij een open en motiverende gespreksstijl.
- De methodieken zijn flexibel inzetbaar. Ze laten toe dat je het begeleidingstraject vorm geeft op maat van je cliënt. Ze zijn beschreven om met een individuele cliënt te gebruiken, maar mits aanpassingen van de werkwijze kan je een aantal methodieken ook gebruiken in groep.
- Je kan methodieken aanpassen aan de mogelijkheden van je cliënt. Niet elke methodiek hoef je volledig te doorlopen in één gesprek. Je kan een stuk meegeven als opdracht en dit achteraf bespreken. Of je kan de stappen uit een methodiek spreiden over meerdere gesprekken. Bij elke methodiek vind je in de rubriek ‘Varianten’ alvast enkele ideeën om de methodiek aan te passen (bijvoorbeeld een visuele variant, een aangepast werkblad, …).
- De meeste methodieken kunnen voor de verschillende thema’s gebruikt worden. Als een methodiek specifiek voor middelengebruik, gamen of gokken is, wordt dit vermeld.
De inspiratiebox is beschikbaar als een handige interactieve pdf. Je kan die gratis downloaden op deze pagina in onze catalogus.
In het kader van een alcohol- en drugbeleid
In het artikel ‘Een alcohol- en drugbeleid in je organisatie’ krijg je meer info over het uitwerken van een beleid op maat van je organisatie. Je vindt er ook materialen specifiek voor verschillende types voorzieningen (vb. beschut wonen, CAW, sociale diensten van OCMW, …).
Werk je met cliënten met een licht verstandelijke beperking of met jongeren? Ga dan aan de slag met “Mijn cliënt en middelengebruik. Begeleidingslijn & inspiratiebox om te gebruiken bij cliënten met een beperking” of met “Praten over alcohol, drugs en gamen. Inspiratiebox voor jeugdhulpverleners”.
Al deze methodieken volgen de principes van de Motiverende Gespreksvoering. Deze gespreksstijl is ook het onderwerp van de online cursus ‘Motiverende Gespreksvoering’. Je kan deze cursus volgen op het VAD-vormingsplatform. Gratis, vanachter je computer op het moment dat jou best past, en op je eigen tempo. Ontdek hier deze online cursus.
