VAD-jaarverslag 2021
2021 was een goed gevuld werkjaar voor de VAD-ploeg. We halen in dit jaarverslag kort een aantal zaken aan zodat je zicht krijgt op de werking van VAD. Het is geen volledige opsomming van alle activiteiten. Wie meer wil weten over een bepaald item, verwijzen we graag door naar het gerelateerde artikel. Op die manier stel je je eigen lezing van het jaarverslag samen.
VAD, koepelorganisatie en Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs
VAD overkoepelt het merendeel van de Vlaamse organisaties die werken rond alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Dankzij de representativiteit van haar leden is VAD in Vlaanderen het knooppunt van expertise op het terrein en het aanspreekpunt voor alles wat te maken heeft met deze thematiek. VAD telde het afgelopen jaar 77 leden met een specifieke werking in of interesse voor de alcohol- en drugthematiek.
Vanuit een gezondheids- en welzijnsperspectief wil VAD de Vlaamse bevolking in het algemeen en intermediairs in het bijzonder deskundiger maken in het omgaan met alcohol en andere drugs. Gegevensverzameling, informatieverstrekking, methodiekontwikkeling, consult & advies en vorming voor de ondersteuning van de implementatie, vormen de hoekstenen van de werking als expertisecentrum. Lees meer over de werking van VAD.
De Druglijn
De Druglijn is de publieksservice van VAD voor alle vragen over alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Iedereen kan er terecht met informatievragen over drugs zelf, maar ook voor een eerste advies bij problemen, met vragen over hulpverlening en preventie, documentatiemateriaal enzovoort. 2021 was voor de Druglijn opnieuw een bijzonder en druk werkjaar. Dankzij het relanceplan van minister Beke kon de verdubbeling van de openingsuren van de chat behouden worden en was er 6 uur per dag chatpermanentie. Het aantal vragen aan de Druglijn bleef verder stijgen, met 7.985 beantwoordde vragen. Er werden 93.818 zelftesten en kennistesten ingevuld op de website van De Druglijn.
Activiteiten 2021
De activiteiten in 2021 passen in een ruimer werkplan dat in een beheersovereenkomst 2021-2025 werd afgesloten met de Vlaamse overheid. Daarnaast werden ook een aantal projecten via andere financieringskanalen (federaal, Europees) ontwikkeld.
Game(L)over
Game(L)over is een online tool, gericht op jongeren die riskant of beginnend problematisch gamen, en hun ouders. Met deze tool kan er op tijd geïntervenieerd worden, zodat het gedrag niet escaleert en gamen leuk blijft. Game(L)over heeft een gedeelte voor jongeren en een gedeelte voor ouders. Het gedeelte voor jongeren is opgedeeld in vijf levels die hen doen stilstaan bij hun gamegedrag en de impact ervan. De ouders krijgen op een interactieve manier tips om het gesprek met hun kind aan te gaan. Experten geven hen in een aantal video’s ook meer uitleg over waarom gamen zo aantrekkelijk is voor jongeren. Lees hier meer over de tool.
Opvoedingsondersteuning voor ouders
Om ouders te ondersteunen werden er twee animatiefilmpjes gemaakt. Het ene filmpje gaat in op hoe je als ouder een positieve invloed kan uitoefenen wanneer je kind in aanraking met alcohol of andere drugs. Het tweede animatiefilmpje gaat dieper in op gamen en hoe je het gamegedrag van je kind gezond houdt. Bekijk hier het filmpje over opvoeden over alcohol en andere drugs en hier het filmpje over gamen. Deze filmpjes zullen opgenomen worden binnen de vorming voor ouders ‘Als kleine kinderen groot worden’. Daarnaast kunnen ze ook los gebruikt worden in de nieuwsbrieven en op de sociale media van onderwijskoepels, mutualiteiten, …
Brochure over psychoactieve medicatie voor personen die verbaal minder sterk zijn
De brochure ‘Wat je moet weten over medicatie voor slaap, angst, onrust of verdriet’ geeft informatie over psychoactieve medicatie op maat van mensen die verbaal of cognitief minder sterk zijn. Deze sterk visuele brochure in eenvoudige taal is ook voor anders lerenden of mensen met een beperkte kennis van het Nederlands interessant. Je leest er meer over in het artikel.
Leerlingen drinken minder alcohol, maar dronkenschap en bingedrinken dalen niet mee
VAD volgt al 20 jaar het gebruik van alcohol, tabak, illegale drugs, psychoactieve medicatie en het gamen en gokken op van de leerlingen uit het secundair onderwijs in Vlaanderen. Omdat er in schooljaar 2019-2020, door de coronamaatregelen, geen representatieve steekproef getrokken kon worden, zijn er deze keer geen nieuwe cijfers. In plaats daarvan stelde het team een meer overkoepelend rapport op over de evoluties en trends van de beginjaren van de leerlingenbevraging tot nu. Het valt daarbij op dat het gebruik van alcohol in het algemeen gedaald is tussen 2000 en 2019, maar dat dronkenschappen en bingedrinken niet mee daalden. Wat cannabis betreft ligt het gebruik ook lager dan aan het begin van de eeuw, maar die daling is de laatste 5 jaar wel gestopt. Lees voor meer trends het uitgebreide artikel.
Instructiefilmpjes leerlingenbevraging
Voor leerkrachten en leerlingen maakte VAD instructiefilmpjes voor het afnemen van de leerlingenbevraging. Je kan ze hier bekijken.
“2021 was, tegen de verwachtingen in, een tweede COVID-jaar. Infographics, how-to-filmpjes en de online vormingsmodules werden dan ook vaste waarden in ons aanbod. Met Game(L)over lanceerde VAD een nieuw concept interactieve preventiemethodiek: een geheel van online filmpjes, zelftests en oefeningen op maat van ouders én tieners stimuleren de dialoog tussen beide over gamen.”
Lachgas in de klas
Door de grote media-aandacht voor lachgas, hebben directies en leerkrachten vaak het gevoel dat ze preventief rond lachgas moeten werken in de klas. Klassikaal werken rond lachgas is echter zelden aan te raden. VAD maakte een handig overzicht van de do’s en don’ts bij het werken rond lachgas in de klas.
Lachgas in de stad of gemeente
Ook voor steden en gemeenten stelden we een leidraad op voor een lokaal actieplan rond lachgas. De infofiche zet hen op weg om lokaal aan de slag te gaan met het thema. Je leest er hier meer over.
Studenten drinken minder alcohol en roken iets meer cannabis in coronajaar
VAD organiseert vierjaarlijks de studentenbevraging ‘in hogere sferen?’ bij alle Nederlandstalige studenten van alle hogeronderwijsinstellingen in Vlaanderen en Brussel. Uit de meest recente bevraging blijkt dat de coronacrisis de afgelopen jaren een duidelijke impact had op het middelengebruik van de studenten. Zo werd er minder alcohol gedronken, en iets meer cannabis gerookt. De belangrijkste conclusie is dat de meeste studenten doorgaans verstandig met middelen omgaan. Zo zit de alcoholconsumptie van drie kwart van de studenten – wat betreft het aantal glazen – onder de alcoholrichtlijn van VAD en de Hoge Gezondheidsraad. Deze richtlijn beveelt aan risico’s te beperken door niet meer dan 10 standaardglazen alcohol per week te drinken en om dit gebruik te spreiden over meerdere dagen met enkele alcoholvrije dagen ertussen. Een vierde van de studenten drinkt dus wel meer dan voorgeschreven. De kloof tussen beide groepen is opvallend: de groep die minder drinkt dan de richtlijn voorschrijft, drinkt gemiddeld drie standaardglazen per week. De groep die meer drinkt daarentegen, drinkt gemiddeld 29 standaardglazen per week. Meer bevindingen uit de studentenbevraging lees je hier.
VAD op Ronde van Vlaanderen
In het najaar van 2021 trokken de VAD-medewerkers op Ronde van Vlaanderen. Nee, geen fietstocht, maar een gelegenheid om de preventiepartners nog eens face-to-face te zien. Want in coronatijden bleek het niet altijd even evident om voeling te houden met elkaars werk. We mochten dan ook rekenen op heel wat enthousiaste reacties en werden warm onthaald door twaalf regionale CGG-preventiewerkingen, dertien regionale logowerkingen en zestien lokale of intergemeentelijke preventiewerkers. We knoopten het gesprek aan over corona, het regionale preventienetwerk, implementatie en het gebruik van cijfers in de preventiepraktijk. Wil je weten wat er naar voor kwam uit deze gesprekken? Lees dan zeker het artikel.
Tournée Minérale om te zorgen dat thuisdrinken met corona geen gewoonte wordt
De vijfde Tournée Minérale-campagne was een corona-editie. Het sociale leven was sterk ingeperkt en dat veranderde ook het drinkgedrag: uit VAD-onderzoek in de eerste lockdown bleek dat terwijl sommigen in deze periode net minder gingen drinken, 21 procent van de Vlamingen meer dronk tijdens de lockdown. Het drinken verplaatste zich naar de thuissfeer. Tournée Minérale bleef dus nuttig om te zorgen dat dat thuisdrinken geen gewoonte werd. Hoewel de coronamaatregelen al een grote gedragsverandering vroegen, bleek uit het onderzoek van marketingbureau Indiville dat net als de vorige jaren één op de vijf Vlamingen meededen, waarvan 22 procent nieuwe deelnemers. Lees hier meer over de campagne van 2021 en hier over een maand zonder alcohol in tijden van corona.
Alcohol- en druggebruik in de jeugdhulp
VAD voerde een online nodenbevraging uit in de jeugdhulpverleningssector. De bedoeling was om de ondersteuningsnoden van medewerkers in deze sector scherper in beeld te krijgen. Zo kunnen we het aanbod van VAD voor de jeugdhulpverlening de komende jaren verder oriënteren en uitbouwen en daarbij zo goed mogelijk aansluiten bij de praktijk. Benieuwd naar de resultaten van de bevraging? Lees dan het artikel.
Gokken nu ook opgenomen in screeningstool huisartsen en welzijnswerkers
De online screeningstool me-ASSIST helpt huisartsen en welzijnswerkers om cliënten te screenen op middelenproblemen. Sinds 2021 is het ook mogelijk om te screenen op gokstoornissen bij volwassenen. Met de vragenlijst krijg je een risicoscore voor je cliënt, kan je inschatten of verdere opvolging al dan niet nodig is en correct doorverwijzen. Lees hier meer over de update van de me-ASSIST.
Gokken in de sportclub
In 2020 onderzochten VAD en de UGent het verband tussen sportclubs en sportweddenschappen. Dat leverde heel wat opvallende cijfers op. Wist je dat sportclubleden aanzienlijk vaker gokken dan de algemene bevolking? Bovendien lopen ze tien keer zoveel kans op risicovol gokken. Door taboe en schaamte zoeken mensen vaak pas laat hulp. De belangrijkste bevindingen over gokken in de sportclub vind je in dit artikel en de bijbehorende infographic.
De recentste cijfers over middelengebruik, gokken en gamen
Naar jaarlijkse gewoonte updatete VAD de factsheets met de meest recente cijfers over middelengebruik, gokken en gamen in Vlaanderen. Alle factsheets vind je hier.
De impact van verschillende cannabisbeleidsmodellen op de gezondheid
Wereldwijd beweegt er wat op vlak van cannabisbeleid: verschillende landen en regio’s versoepelen hun beleid en evolueren richting decriminalisering of legalisering van recreatief cannabisgebruik. Door deze groeiende golf van veranderingen besloot VAD dit fenomeen uitgebreid te bestuderen in een literatuurstudie. De studie belicht de impact van beleidsmodellen in verschillende landen en regio’s op gezondheid en welzijn. Benieuwd naar de resultaten? Lees er hier meer over.
Safe ’n Sound in 2021
Het project Safe ’n Sound zet in op preventie en veiligheid van uitgaanders door peer support. Ondanks de coronamaatregelen, kon Safe ’n Sound toch aanwezig zijn op 33 eventdagen. Dankzij aanhoudende inzet groeide het aantal vrijwilligers naar 177. Ook de online aanwezigheid van Safe ’n Sound was door de coronapandemie cruciaal, 12.551 mensen bezochten de website van Safe ’n Sound, waarvan 12.360 unieke bezoekers. Lees hier meer over de werking van Safe ’n Sound.
Nieuwe folders over poppers, benzo’s en gehoorschade
De Safe ’n Sound-stand heeft twee nieuwe productfolders, over poppers en over benzodiazepines, en een nieuwe themafolder over gehoorschade. Deze folders worden gebruikt door Safe ’n Sound-vrijwilligers in de uitgaanssector. Ze bevatten schadebeperkende tips voor mensen die in het uitgaansleven drugs gebruiken of van plan zijn te experimenteren. Je vindt alle productfolders van Safe ’n Sound hier en alle themafolders hier.
Beleidsmakers informeren en adviseren
De Algemene Cel Drugsbeleid (ACD) zette de thema’s alcohol en gokken bovenaan de beleidsagenda. VAD leverde voor beide thema’s een tienpuntenplan aan de ACD, en werd verschillende keren geraadpleegd om de nodige wetenschappelijke evidentie aan te leveren. Intussen is het gokbeleidsplan klaar, en ligt er een koninklijk besluit over de beperkingen van gokreclame voor. Je leest hier meer over de plannen van de overheid om gokverslaving tegen te gaan. Voor alcohol is het nog wachten op de eerste concrete acties.
Vormingen
VAD heeft een lange traditie in vorming geven aan een ruime groep professionelen uit de alcohol- en drugsector, inclusief intergemeentelijke preventiewerkers. In 2021 gingen de vormingen noodgedwongen voornamelijk online door. Er werd ook ingezet op een uitbreiding van het online aanbod met zes nieuwe e-learning modules in 2021. Op de achttien product- en inhoudelijke vormingsmodules schreven zich in 2021 5.250 deelnemers in, van wie 3.822 de volledige module doorliepen en konden afronden. Voor de online basisvormingen konden we rekenen op ruim 5.000 deelnemers.
Het VAD-team
De resultaten die VAD in 2021 kon optekenen, zijn te danken aan de inzet van de staf en de vrijwilligers en aan de goede samenwerking met de partners.
Het VAD-team 2021 bestaat uit:
Katleen Peleman (directeur), Inge Baeten, Bert Blancke, Joyce Borremans, Steven Boute, Joke Claessens, Ellen Coghe, Ebe Daems, Else De Donder, Elke De Groote, Femke Decoster, Tom Defillet, Anne De Jaeghere, Patrick Delaere, Jonathan Deleener, Aurélie De Baets, Ilse De Maeseneire, Katrien Dewaelheyns, Tom Evenepoel, Gilles Geeraerts, Marie-Claire Lambrechts, Fred Laudens, Joey Lim, Koen Mertens, Brenda Meulebroeck, Indrani Muyldermans, David Möbius, Jolien Moernaut, Kristel Parys, Jani Pestana, Hanna Peeters, Jani Pestana, Leo Popa, Kaatje Popelier, Johan Rosiers, Annehieke Scheffer, Anja Schillebeeks, Jochen Schrooten, Lyssa Toyinbo, Joris Van Damme, Els Vandenberghe, Stefan Vandermeulen, Pascal Van Der Auwera, Marc Van De Sype, Shawny Vanhoutteghem, Greet Van Holsbeeck, Frederik Vanermen, Rebecca Van Loo, Karen Vanmarcke, Sofie Verstraeten, Geert Verstuyf, Adelheid Verhaegen, Marc Wauters, Ciska Wybo, Femke Wijgaerts.
