VAD-jaarverslag 2022

VAD, koepelorganisatie en Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs

VAD overkoepelt het merendeel van de Vlaamse organisaties die werken rond alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Dankzij de representativiteit van haar leden is VAD in Vlaanderen het knooppunt van expertise op het terrein en het aanspreekpunt voor alles wat te maken heeft met deze thematiek. VAD telde het afgelopen jaar 80 leden met een specifieke werking in of interesse voor de alcohol- en drugthematiek.

Vanuit een gezondheids- en welzijnsperspectief wil VAD de Vlaamse bevolking in het algemeen en intermediairs in het bijzonder deskundiger maken in het omgaan met alcohol en andere drugs. Gegevensverzameling, informatieverstrekking, methodiekontwikkeling, consult & advies en vorming voor de ondersteuning van de implementatie, vormen de hoekstenen van de werking als expertisecentrum. Lees meer over de werking van VAD.

De Druglijn

De Druglijn is de publieksservice van VAD voor alle vragen over alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Iedereen kan er terecht met informatievragen over drugs zelf, maar ook voor een eerste advies bij problemen, met vragen over hulpverlening en preventie, documentatiemateriaal enzovoort. De Druglijn-medewerkers hebben niet stilgezeten in 2022, want het aantal vragen aan De Druglijn steeg voor het vierde jaar op rij. De lijn voerde in totaal 3.614 telefoongesprekken, exact 2.500 chatgesprekken, en beantwoordde 2.411 vragen via mail. Samen zijn dat 8.525 contacten die telkens een persoonlijk antwoord kregen. Alcohol tekent zich steeds duidelijker af als het thema waarover de meeste vragen gesteld worden. Het aantal vragen over cannabis daarentegen gaat in dalende lijn. Er werden 73.329 zelftesten en kennistesten ingevuld. Lees hier meer over de werking van De Druglijn in 2022.

Activiteiten 2022

De activiteiten in 2022 passen in een ruimer werkplan dat in een beheersovereenkomst 2021-2025 werd afgesloten met de Vlaamse overheid. Daarnaast werden ook een aantal projecten via andere financieringskanalen (federaal, Europees) ontwikkeld.

Resultaat boeken met alcohol- en drugpreventie

Vraag aan drie mensen wat preventie is en de kans is groot dat je drie verschillende antwoorden krijgt. De een zal het hebben over flyers uitdelen of posters ophangen, de ander over voorlichting geven in klasverband en nog iemand anders over grote sensibiliseringscampagnes zoals Tournée Minérale. Omdat duurzame preventie altijd een combinatie is van verschillende acties, ontwikkelde VAD twee korte filmpjes die op een laagdrempelige manier laten zien wat dit inhoudt. Zo kom je te weten wat effectieve preventie kan betekenen voor jouw organisatie, werking, stad of gemeente. Ontdek de filmpjes in het artikel.

Nieuwe Druglijn-materialen voor digitale tijden

De Druglijn heeft drie nieuwe flyers rond cocaïne, cannabis en speed. Elke flyer vertrekt vanuit een concrete vraag die aan de beantwoorders van De Druglijn gesteld werd. Vouw je de flyer open, dan krijg je een beknopt antwoord op de vraag en word je verder doorverwezen naar De Druglijn. In het huidige internettijdperk waarin mensen het niet meer gewend zijn langere teksten te lezen, zijn deze flyers laagdrempelig en spreken ze onmiddellijk aan. Er zullen nog meer flyers volgen in deze reeks.

Voor wie toch liever meer info leest, zijn er ook nieuwe brochures. ‘Iemand steunen bij het stoppen met drank, drugs, pillen en gokken’ is daar de eerste van. Deze brochure biedt basisadvies en houvast voor wie een naaste wil helpen bij het stoppen. Lezers ontdekken mogelijke sterktes, valkuilen en hulpbronnen waar ze op kunnen inzetten. Door de vormgeving krijgt ook wie de brochure niet van cover tot cover leest, bij het doorbladeren alvast de belangrijkste adviezen mee.

Binnenkort zal ook de website van De Druglijn in een nieuw jasje zitten. Je leest meer over de nieuwe brochures en flyers van De Druglijn en het idee achter deze vernieuwde aanpak in het artikel.

Psycho-educatie over behandeling met methadon of buprenorfine

VAD ontwikkelde de flap-over ‘ontwennen van heroïne, opium of opioïde pijnstillers’. Hiermee kunnen psychosociaal hulpverleners, artsen of verpleegkundigen uitleg geven over alle aspecten een behandeling met methadon of buprenorfine, aan cliënten en hun naasten. Dat  cliënten goed geïnformeerd zijn over hun behandeling is niet alleen hun basisrecht, het kan ook hun motivatie versterken. De flap-over werd vooraf en tijdens de ontwikkeling grondig getoetst met professionals in het hulpverleningslandschap. De uitwerking is sterk visueel met een minimum aan tekst. Het materiaal staat rechtop op de tafel tussen cliënt en hulpverlener in, zodat zij aan weerskanten dezelfde informatie zien. Ontdek de flap-over.

Leerlingen roken minder cannabis dan ooit tevoren

VAD organiseert al een kwarteeuw een grootschalige jaarlijkse bevraging bij leerlingen uit het secundair onderwijs, over de thema’s roken, alcohol, psychoactieve medicatie, illegale drugs, gokken, gamen en sociale media. Uit de bevraging in schooljaar 2021-2022 blijkt dat leerlingen nog nooit zo weinig cannabis gebruikten. Ook het alcoholgebruik blijft dalen, al vertoont een kleine groep leerlingen zorgwekkend drinkgedrag. Ontdek meer cijfers uit de leerlingenbevraging in het artikel.

Vergok je sportplezier niet

Wie had gedacht dat België al zo snel al uit het WK zou liggen? Het bewijst hoe moeilijk het is om het verloop van sportwedstrijden en toernooien te voorspellen. En toch kan je via gokwebsites en -apps op elk moment van iedere match geld inzetten op allerlei aspecten van de wedstrijd. Bovendien is het gokgedrag van leden van sportclubs tienmaal risicovoller dan dat van andere mensen. Reden genoeg dus om in te zetten op preventie van risicovol gokken binnen sportclubs. VAD/De Druglijn lanceerde daarom samen met de sportsector een campagne over sportweddenschappen in de aanloop naar het WK in Qatar. Daarnaast tekenden al meer dan honderd organisaties in de sportsector het charter, waarmee ze hun intentie om rond sportweddenschappen te werken binnen de sportclub in de verf zetten. De bekendste ondertekenaars zijn Cercle Brugge en SV Zulte Waregem. Ontdek hier alles over de campagne.

Over de grens in de OKAN-klas

‘Over de grens’ is een spelpakket om met jonge asielzoekers en vluchtelingen aan de slag te gaan rond de thema’s tabak, alcohol, illegale drugs, gokken en gamen. Je kan het zowel gebruiken in de OKAN-klas als in asielcentra, lokale opvanginitiatieven of in de jeugdhulpvoorziening. De thema’s tabak, alcohol, illegale drugs, gokken en gamen worden gecombineerd met meer algemene thema’s zoals familie en vriendschap, school en beroep, hobby’s en uitgaan, cultuur en gewoontes en wereld. Je kiest de thema’s waarmee je het spel speelt in functie van wat leeft bij de jongeren. Ontdek het spelpakket in de catalogus.

Nognito

Ook in het lespakket Nognito staat alcohol centraal. Alcohol bespreekbaar maken met je klas is niet zo makkelijk als het misschien lijkt. Met de zes interactieve gespreksmethodieken van Nognito kunnen leerkrachten van 10- tot 14-jarigen het gesprek aangaan met hun leerlingen. Deze gesprekken maken het thema alcohol bespreekbaar in de klas, en stimuleren leerlingen om erover na te denken. De bedoeling van Nognito is dat leerlingen weten dat geen alcohol drinken de gezondste keuze is en dat ze best zolang mogelijk wachten met voor het eerst alcohol te drinken. Ontdek hier meer over het lespakket.

Alcohol- en drugpreventie in het hoger onderwijs

Ook bij hogeronderwijsinstellingen is het gebruik van alcohol en andere drugs een thema dat leeft. Hoewel de meeste studenten verstandig omgaan met deze middelen, is er ook veel risicovol gebruik. Hogeronderwijsinstellingen kunnen een cruciale rol spelen in de preventie en aanpak van problemen door middelengebruik bij studenten. VAD ontwikkelde een aantal praktijkgerichte materialen om hogeronderwijsinstellingen de nodige handvatten te bieden om een alcohol- en drugbeleid op poten te zetten. Je leest er meer over in het artikel. VIVES hogeschool ontwikkelde al een alcohol- en drugbeleid. Bekijk de video om meer te weten te komen over hun ervaring.

Tournée Minérale zet in op vrijheid

In februari lieten veel Belgen alcohol links liggen voor de zesde editie van Tournée Minérale. De campagne zette in op het thema vrijheid. Want tijdens Tournée Minérale ben je niet alleen alcoholvrij. Je bent ook vrij van de sociale druk die je – bewust of onbewust – voelt om te drinken, vrij van de vastgeroeste routines waarin je uit automatisme naar alcohol grijpt, en dus ook vrij van de negatieve bijwerkingen van alcohol. Tijdens de campagne kwamen verschillende experten aan het woord over de impact van alcohol op onze algemene gezondheid, slaap, seksleven en mentaal welzijn. Uiteraard is niet alleen de visie van de experten belangrijk: ook hoe mensen kijken naar de plaats van alcohol in hun eigen leven kwam de campagne aan bod. Onder andere in het panelgesprek met vier vriendinnen/collega’s van The Fittest You. Daarnaast kregen deelnemers via sociale media, de nieuwsbrieven en de website praktische tips. Lees hier meer over Tournée Minérale editie 2022.

SCANNER-project brengt gebruik Nieuwe Psychoactieve Stoffen in kaart

Tot voor kort was er weinig informatie over het gebruik en de risico’s van Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS). Deze nieuwe drugs imiteren meestal de effecten van klassieke illegale drugs, en ontwijken de vaak verouderde drugwetgeving doordat de moleculen structureel gewijzigd worden. Het afgelopen decennium verschenen er steeds meer NPS op de Europese drugmarkt. Om hier een beter zicht op te krijgen, werd het Europese onderzoeksproject SCANNER opgezet, geleid door Sciensano. VAD en verschillende andere Europese koepelorganisaties uit het alcohol- en drugwerkveld werkten samen om meer zicht te krijgen op dit fenomeen. VAD ondersteunde in het project terreinorganisaties in verschillende EU-lidstaten om gegevens over de prevalentie van NPS-gebruik te verzamelen. Lees er alles over in het artikel.

Safe ’n Sound vaste waarde in het uitgaansleven

Het project Safe ’n Sound zet in op preventie en veiligheid van uitgaanders door peer support. Veldwerkers van het CGG en het CAW staan met een infostand op events in het uitgaansleven, waar ze in gesprek gaan met het uitgaanspubliek. Daarbij vormt hun expertise rond partydrugs, selectieve preventie, harm reduction en peer education een meerwaarde. In 2022 was de Safe ’n Sound-stand aanwezig op 55 eventdagen. Het strategisch werken aan het vrijwilligersbeleid en de werving van nieuwe peers is een continue opdracht. In 2022 kon het project rekenen op 187 peers, waarvan 42 nieuwe.

Doorheen de jaren werd Safe ‘n Sound een vaste waarde als risicobeperkende interventie in het uitgaansleven. Organisatoren in de uitgaanssector hechten almaar meer belang aan preventie bij mensen die drugs gebruiken, waardoor Safe ’n Sound steeds meer aanvragen krijgt. Ook worden de vragen die Safe ’n Sound krijgt ruimer: van deskundigheidsbevordering  van professionals in het uitgaansleven tot vragen om expertise te delen of consult en advies te geven. Lees meer over de werking van Safe ’n Sound.

55-plussers en psychoactieve medicatie

Uit onderzoek blijkt het dat het gebruik van psychoactieve medicatie (slaap- en kalmeringsmiddelen, antidepressiva, antipsychotica, opioïde pijnstillers, …) hoger ligt bij volwassenen ouder dan 55 jaar. Deze medicatie is medisch gezien nochtans niet altijd aangewezen en wordt soms te lang genomen of zonder duidelijke reden gebruikt. Het gebruik van psychoactieve medicatie kan bijwerkingen veroorzaken, waarvan sommige ernstig kunnen zijn. Bovendien zijn 55-plussers door hun persoonlijke verouderingsproces extra kwetsbaar voor de bijwerkingen van psychoactieve medicatie. VAD bracht hier een visietekst over uit en lijst daarin een aantal strategieën op ter preventie van onoordeelkundig gebruik. Lees er meer over in het artikel.

Zelfzorgapp voor chemsex

VAD ontwikkelde samen met Sensoa, het Instituut voor Tropische Geneeskunde en de Universiteit Antwerpen de zelfzorgapp Budd. Chemsex betekent dat je een combinatie van chemische drugs neemt om een intensere seksuele ervaring te beleven, een fenomeen dat zich voornamelijk voordoet bij mannen die seks hebben met mannen. Budd ondersteunt mensen die aan chemsex doen bij het verminderen van de negatieve effecten. Budd is ook een digitale buddy die mensen die aan chemsex doen begeleidt voor, tijdens en na chemsex-sessies, zodat ze op een veiligere en bewustere manier deelnemen. Lees meer over deze app in het artikel.

Vormingen

VAD heeft een lange traditie in vorming geven aan een ruime groep professionelen uit de alcohol- en drugsector, in preventie en hulpverlening. Live vormingen en opleidingen zijn in 2022 opnieuw opgestart. We blijven daarnaast ook sterk inzetten op het online vormingsaanbod. Webinars en online trainingen worden een volwaardig en aanvullend aanbod. Het online aanbod werkt drempelverlagend en is een goed alternatief om grotere en internationale groepen informatief te bereiken.

Het online aanbod is ook in 2022 verder uitgebreid, met onder andere zes verdiepende modules over het Europese Preventiecurriculum (EUPC). Met deze modules willen we mensen die een beslissende rol hebben binnen preventie de kennis geven om op een wetenschappelijke basis aan de slag te gaan. Er zijn modules voor de settings onderwijs, arbeid, gezin en gemeenschap. Daarnaast is er een module over omgevingsgerichte preventie en een over advocacy. Deze modules zijn aanvullend op de gestandaardiseerde training, ontwikkeld door het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (EMCDDA). Lees alles over de verdiepende modules.

Op het vormingsplatform kan je terecht voor een overzicht van alle VAD-vormingen en voor onze online vormingen.

40 jaar VAD

In 2022 vond een feestelijke editie plaats van de jaarlijkse VAD-studiedag, want VAD blies veertig kaarsjes uit. Daarom lag de focus van de studiedag op het verleden en de toekomst van het alcohol- en drugwerkveld.

CGG-preventiewerkers TAD Marc Tack en Marjet Vanderstraeten schetsten de evolutie van alcohol- en drugpreventie in vijf tijdvakken. Lees er meer over in het artikel. Voormalig VAD-voorzitters Paul Van Deun en prof. Dr. Frieda Matthys blikten terug op de evolutie van de hulpverlening in Vlaanderen. Waarna onderzoeker in volksgezondheid Christiane Stock stil stond bij de relevantie van de toepassing van de basisprincipes van gezondheidsbevordering vastgelegd in het Ottawa Charter vandaag in Europa. Dirk De Troy had het over de plaats van ervaringsdeskundigen in de alcohol- en drughulpverlening. Om af te sluiten gaven journalist Guy Tegenbos en filosofe Tinneke Beekman elk hun eigen perspectief op de toekomst van het werkveld. Bekijk alle presentaties van de studiedag.

Het VAD-team

De resultaten die VAD in 2022 kon optekenen, zijn te danken aan de inzet van de staf en de vrijwilligers en aan de goede samenwerking met de partners.

Het VAD-team 2022 bestaat uit:

Katleen Peleman (directeur), Inge Baeten, Bert Blancke, Karolien Borghlevens, Joyce Borremans, Steven Boute, Joke Claessens, Ellen Coghe, Ebe Daems, Aurélie De Baets, Femke Decoster, Else De Donder, Elke De Groote, Tom Defillet, Anne De Jaeghere, Patrick Delaere, Jonathan Deleener, Ilse De Maeseneire, Tiny Devriendt, Katrien Dewaelheyns, Louise Dujardin, Tom Evenepoel, Gilles Geeraerts, Ruben Kramer, Marie-Claire Lambrechts, Fred Laudens, Joey Lim, Brenda Meulebrouck, David Möbius, Jolien Moernaut, Ellen Nies, Hanna Peeters, Jani Pestana, Leo Popa, Kaatje Popelier, Karin Rooms, Johan Rosiers, Annehieke Scheffer, Ellen Schets, Jochen Schrooten, Lyssa Toyinbo, Joris Van Damme, Els Vandenberghe, Stefan Vandermeulen, Pascal Van Der Auwera, Shawny Vanhoutteghem, Greet Van Holsbeeck, Frederik Vanermen, Michelle Van Impe, Rebecca Van Loo, Karen Vanmarcke, Sofie Verstraeten, Geert Verstuyf, Marc Wauters, Ciska Wybo en Femke Wijgaerts.