VAD-jaarverslag 2020
Ook coronajaar 2020 was een druk jaar voor het VAD-team. We halen in dit jaarverslag kort een aantal zaken aan zodat je zicht krijgt op de VAD-werking. Het is geen volledige opsomming van alle activiteiten. Wie meer wil weten over een bepaald item, verwijzen we graag door naar het gerelateerde artikel. Op die manier stel je je eigen lezing van het jaarverslag samen.
VAD, koepelorganisatie en Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs
VAD overkoepelt het merendeel van de Vlaamse organisaties die werken rond alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Dankzij de representativiteit van haar leden is VAD in Vlaanderen het knooppunt van expertise op het terrein en het aanspreekpunt voor alles wat te maken heeft met deze thematiek. VAD telde het afgelopen jaar 79 leden met een specifieke werking in of interesse voor de alcohol- en drugthematiek.
Vanuit een gezondheids- en welzijnsperspectief wil VAD de Vlaamse bevolking in het algemeen en intermediairs in het bijzonder deskundiger maken in het omgaan met alcohol en andere drugs. Gegevensverzameling, informatieverstrekking, methodiekontwikkeling, consult & advies en vorming voor de ondersteuning van de implementatie, vormen de hoekstenen van de werking als expertisecentrum. Lees meer over de werking van VAD.
De Druglijn
De Druglijn is de publieksservice van VAD voor alle vragen over alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen en gokken. Iedereen kan er terecht met informatievragen over drugs zelf, maar ook voor een eerste advies bij problemen, met vragen over hulpverlening en preventie, documentatiemateriaal enzovoort. Met 7.630 beantwoorde vragen was 2020 voor De Druglijn drukker dan ooit. Online en op afstand werken werd alleen maar relevanter. De Druglijn besloot aan het begin van de eerste lockdown dan ook de bestaande chatpermanentie te verdubbelen. Dat miste zijn effect niet, want ook het aantal chatgesprekken verdubbelde. De Skype-service werd na 10 jaar stopgezet omdat steeds minder mensen De Druglijn contacteerden via Skype.
Er werden 99.329 kennis- en zelftesten ingevuld. Het aanbod aan tests werd ook uitgebreid met kennistesten GHB en ketamine. Wie meer wil weten over het uitgebreide online-aanbod van De Druglijn kan het artikel lezen.
Activiteiten 2020
Ondersteuning preventiewerkers tijdens corona
De coronacrisis gooide planningen overhoop en maakte dat intermediairs, naar wie de VAD-partners werken, plots andere prioriteiten hadden. De situatie op terrein was niet in alle regio’s dezelfde. In een aantal regio’s grepen sectoren zoals jeugdwerk of onderwijs de kans aan om te investeren in een alcohol- en drugbeleid. In andere regio’s vielen de vragen dan weer sterk terug. Preventiewerkers moesten noodgedwongen creatief zijn. VAD ondersteunde het preventiewerk in coronatijd met coaching en consult, met online uitwisselingsmomenten, specifieke covidgerelateerde materialen rond onze thema’s en versnelde digitalisering van implementatiematerialen.
“De coronacrisis maakte van 2020 een moeilijk jaar voor het preventiewerk, zeker wat implementatie betreft. Tegelijk gaf corona een boost aan het online werken, wat nieuwe dynamieken in gang heeft gezet. VAD biedt nu meer digitaal materiaal aan om implementatie te bevorderen. Ook maakte een recordaantal mensen gebruik van het vernieuwde online vormingsplatform van VAD.”
VAD-website in nieuw jasje
De VAD-website werd vernieuwd. Naast een nieuwe look en feel werd de website gebruiksvriendelijker. Zo werden de zoekfilters verfijnd en is de materialendatabank overzichtelijker. Ook het materiaal voor etnisch-culturele minderheden kreeg een aparte overzichtspagina. Dat alles leidde tot een stijging van het aantal websitebezoekers in 2020.
Tien jaar Qado
Ook de website Qado.be werd vernieuwd. Qado.be is al sinds 2010 de referentiewebsite voor alle informatie over alcohol en drugs in relatie tot het werk. Op de nieuwe website is het aangenamer en efficiënter lezen met een vernieuwde structuur en lay-out. Je leest alles over de vernieuwde website in het artikel.
Impact van de coronacrisis op middelengebruik in Vlaanderen
Naar jaarlijkse gewoonte updatete VAD de factsheets met de meest recente cijfers over middelengebruik, gokken en gamen in Vlaanderen. Alle factsheets vind je hier. Door de uitzonderlijke coronasituatie vond er veel onderzoek plaats naar de impact hiervan op middelengebruik, gokken en gamen. Een greep uit de belangrijkste trends: Alcoholgebruik daalde, maar niet bij hogeropgeleiden. Mensen die illegale drugs gebruikten, namen hogere dosissen dan voordien. En jongeren gebruikten meer slaap- en kalmeermiddelen. Meer trends lees je in dit artikel.
Verontrustende drinkmotieven tijdens lockdown
Onderzoeksbureau Indiville onderzocht in opdracht van VAD de impact van de eerste lockdown op alcoholgebruik. Daaruit bleek ook dat stijgend alcoholgebruik vaak samenging met een negatievere gemoedstoestand. Je leest meer over de onderzoeksresultaten in het artikel.
Te Gek?!-campagne Roes(t)
De jaarlijkse Te Gek?!-campagne wil taboes rond mentale gezondheid doorbreken. In de voorbije Te Gek?!-campagne in samenwerking met VAD/De Druglijn lag de focus op verslaving. De campagne liep van oktober 2020 tot mei 2021 en bestond uit een waaier aan activiteiten: een themawandeling, een fototentoonstelling van Lieve Blanquaert, … De campagne had helaas zwaar te lijden onder de coronacrisis, waardoor een heleboel geplande activiteiten niet konden doorgaan. Je leest meer over de campagne in het artikel.
Student zijn = gezellig samen (zelfs tijdens corona)
Ook het studentenleven viel stil tijdens corona. Binnen de campagne #studentzijn= werden in 2020 dan ook zeven coronagerelateerde drinktips ontwikkeld om de heropstart van het sociaal leven veilig te laten verlopen. Ook voor corona is alcohol namelijk een risicofactor: remmingen vallen weg, de fysieke afstand wordt kleiner, … Toch houden de drinktips houden ook rekening met het verlangen van studenten om weer gezellig samen te komen en moedigen ze dat ook aan. Ze werden in het voorjaar van 2021 verspreid via Instagram, samengaand met het versoepelen van een aantal coronamaatregelen. Je leest meer over de drinktips in het artikel.
Langer gezond genieten
Hoewel het cliché wil dat studenten tonnen alcohol verzetten, blijkt dat net 55-plussers de grootste groep dagelijkse drinkers vormen. Met de leeftijd neemt echter ook de negatieve impact van alcohol toe. Minderen met alcohol kan dan ook bijdragen om nog lang met volle teugen te kunnen genieten van het leven. VAD ontwikkelde een sterk visuele poster en folder om 55-plussers te informeren en sensibiliseren omtrent alcohol. Je krijgt per beeld de belangrijkste informatie mee in een oogopslag. Naast concrete tips om een glaasje minder te drinken, is er ook informatie over de effecten van alcohol op een verouderend lichaam en over de risico’s bij het combineren van alcohol en medicatie. Lees meer over deze materialen in het artikel.
Alcoholgebruik bij leerlingen stijgt
Met de jaarlijkse leerlingenbevraging houdt VAD al twee decennia lang de vinger aan de pols wat betreft het gebruik van alcohol, tabak, medicatie en illegale drugs en het gok- en gamegedrag bij leerlingen uit het secundair onderwijs (ASO, BSO en TSO). In het schooljaar 2018-2019 namen in totaal 47.568 leerlingen uit 71 verschillende scholen deel aan de bevraging. Uit de bevraging blijkt dat de positieve trends van de voorbije jaren zich niet voortzetten. Zo zijn er aanwijzingen dat de dalende trend voor alcohol- en tabakgebruik stopt. Het aantal cannabisgebruikers blijft gelijk en het aandeel andere illegale drugs blijft verwaarloosbaar. Inzetten op preventie blijft dus essentieel. Meer resultaten van de leerlingenbevraging vind je hier.
Nieuwe affiche begin niet te vroeg
‘Begin niet te vroeg’ kreeg een nieuw campagnebeeld. Je leest meer over het nieuwe beeld en over ‘Begin niet te vroeg’ in dit artikel.
Dag van de jeugdbeweging: problemen met alcohol vermijden
Voor lokale besturen en jeugddiensten ontwikkelde VAD een fiche met tips om problemen met alcohol op de Dag van de Jeugdbeweging te voorkomen. Meer info over de fiche vind je hier.
De snelle evolutie van het gamen
De gamewereld verandert ontzettend snel. Daarom updatete VAD enkele bestaande materialen rond gamen. De infofiche voor intermediairs licht nu ook nieuwigheden toe zoals e-sports, online streaming, online gameplay kijken en ingame aankopen. Ook de brochure voor ouders kreeg een update en de veelgestelde vragen over gamen op De Druglijnsite werden verder uitgebreid. Je leest meer over de updates in het artikel. Een overzicht van alle VAD-materialen over gamen vind je hier.
Psycho-educatie rond drugs in de hersenen
Psycho-educatie is een belangrijk onderdeel van een begeleiding rond problematisch middelengebruik. Het maakt mensen sterker en helpt hen keuzes te maken. In de reeks psycho-educatie materialen vind je nu ook infofiches en een presentatie over de werking van drugs in de hersenen. De materialen leggen dit op een eenvoudige en duidelijke manier uit en zijn geschikt om te gebruiken met cliënten en naastbestaanden. Je leest er meer over in het artikel.
Gespreksleidraad motiveert om aan de slag te gaan met middelengebruik, gokken of gamen
Wie met cliënten aan de slag gaat rond middelengebruik, gokken of gamen kan ook de nieuwe gespreksleidraad en inspiratiebox gebruiken. De gespreksleidraad helpt je om motiverende gesprekken te voeren met cliënten. In de inspiratiebox zit dan weer een schat aan methodieken waaruit je de meest geschikte voor je cliënt kan kiezen. Meer info vind je hier.
Vierde editie van Tournée Minérale
In 2020 werd Tournée Minérale voor de vierde keer georganiseerd. Met ongeveer een op de vijf Belgen die mee deden met de maand zonder alcohol bleef het aantal deelnemers stabiel. Heel wat steden en gemeenten zetten initiatieven op poten. Ook de horeca sprong in 2020 volop mee op de kar. Horecazaken met een goed alcoholvrij aanbod konden zich op de kaart op de website als Minérale Bar registreren. Meer over de vierde editie van Tournée Minérale lees je hier.
Werken rond cannabis met Bijzonder Zonder
Bijzonder Zonder geeft steden en gemeenten alle tools in handen om met jongeren rond cannabis te werken op lokaal niveau. Het concept is gericht op jongeren van vijftien tot zeventien jaar die geen cannabis gebruiken: dat is de overgrote meerderheid van de jongeren trouwens, want vier op de vijf gebruiken geen cannabis. Bijzonder Zonder wil deze jongeren bekrachtigen in hun keuze voor niet-gebruik. VAD ontwikkelde een promospot om meer steden en gemeenten over de streep te trekken om aan de slag te gaan met Bijzonder Zonder. De promospot kan je hier bekijken. Meer weten over Bijzonder Zonder? Dan kan je ook het artikel lezen.
Vormingen
VAD heeft een lange traditie in vorming geven aan een ruime groep professionelen uit de alcohol- en drugsector, inclusief intergemeentelijke preventiewerkers De vormingen werden door de covidcrisis grondig verstoord, aangezien het merendeel van de vormingen op VAD niet kon doorgaan. Het maakte dat we ons moesten herorganiseren en het vormingsaanbod dat normaal ter plaatse doorgaat online moesten organiseren. 74 vormingen gingen online door: trainingen en seminaries van een halve dag, train-de-trainers maar ook basisvormingen en een klein deel van de tweejarige opleiding alcohol- en drughulpverlening. Met dit vormingsaanbod bereikten we 1280 medewerkers in de sector. Check ook ons vormingsaanbod voor 2021.
Vormingsaanbod alcohol eerstelijnspsychologen
Sinds 2019 komt een kortdurende behandeling bij een eerstelijnspsycholoog in aanmerking voor een terugbetaling van het ziekenfonds. Ook matig ernstige psychische problemen door alcohol komen hiervoor in aanmerking. Ondanks de hoge prevalentiecijfers en de grote treatment gap, is nog geen drie procent van de consultaties bij de psycholoog gericht op problematisch alcoholgebruik. Met een nieuw vormingsaanbod wil VAD eerstelijnspsychologen dan ook ondersteunen om alcohol meer bespreekbaar te maken in hun praktijk. Je leest er meer over in het artikel.
Nieuw vormingsplatform
Het nieuwe online vormingsplatform werd omwille van COVID-19 vervroegd gelanceerd. De gratis online cursussen zitten in een aantrekkelijk nieuw jasje. Online leren was nog nooit zo eenvoudig, of het nu gaat over het drugwiel, het MMM-model, het ontstaan van middelenproblemen of productinformatie. Terwijl het vorige leerplatform 646 deelnemers had, doorliepen op het nieuwe leerplatform sinds de opstart al 2.372 deelnemers de modules. We bereikten met de online vormingen 3018 personen. Een succes dat mee gevoed werd door corona, maar ook zeker door de vlotte toegankelijkheid en de uitbreiding van het aanbod. De komende jaren breiden we het online aanbod nog verder uit. Meer over het online vormingsplatform en de vormingen die je daar kan volgen lees je in het artikel.
Psychoactieve medicatie in de gehandicaptenzorg
VAD stuurde een online bevraging over psychoactieve medicatie uit naar de gehandicaptenzorg in Vlaanderen. De bedoeling was beter zicht te krijgen op het gebruik van psychoactieve medicatie door cliënten in de residentiële en ambulante gehandicaptenzorg. Een grote groep cliënten gebruikt psychoactieve medicatie. Het gaat vaak om langdurig gebruik, wat kan leiden tot bijwerkingen en een verminderde levenskwaliteit. De helft van het personeel gaf aan zich niet deskundig genoeg te voelen om hiermee om te gaan. VAD zal dan ook verder in zetten op deskundigheidsbevordering en ondersteuning bij het uitwerken van een beleid rond psychofarmaca. In 2021 verschijnt er ook een folder om cliënten te sensibiliseren rond psychoactieve medicatie. Je leest meer over de nodenbevraging in het artikel. Je kan ook de samenvatting van de resultaten in de infographic bekijken.
Nodenbevraging thuis- en gezinszorg
Ook medewerkers in de thuis- en gezinszorg worden geregeld geconfronteerd met problematisch gebruik van cliënten, blijkt uit een online nodenbevraging over middelengebruik, gokken en gamen in deze sector. Meestal ging het daarbij om alcohol of psychoactieve medicatie, gevolgd door cannabis en andere illegale drugs. Alle medewerkers werden er in het afgelopen jaar mee geconfronteerd, meestal zelfs op wekelijkse of maandelijkse basis. De komende jaren zet VAD met informatie- en vormingsinitiatieven stapsgewijs in op de deskundigheidsbevordering van leidinggevenden en medewerkers. Meer over de nodenbevraging lees je hier. Je kan ook de samenvattende infographic bekijken.
Tienmaal meer risicovol gokken in sportclubs
In samenwerking met de Vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen van de Universiteit Gent onderzocht VAD de band tussen sportclubs en sportweddenschappen in Vlaanderen. 817 mensen die lid zijn van een sportclub vulden de online bevraging in. Daaruit bleek dat mensen uit sportclubs vijf keer vaker gokten op sportwedstrijden en tien keer vaker risicovol gokten. Teamsporters zijn extra kwetsbaar. Bovendien geeft kennis van sport een vals gevoel van zelfvertrouwen bij het gokken. Meer over het onderzoek lees je hier.
Samen voor een lokaal gokbeleid
Om problemen met risicovol gokken te voorkomen of aan te pakken, kunnen steden en gemeenten een grote rol spelen. Ze kunnen namelijk convenanten afsluiten met gokinstellingen op hun grondgebied. VAD ontwikkelde dan ook een stappenplan voor steden of gemeenten om een lokaal gokbeleid vorm te geven. Meer daarover lees je hier.
Het VAD-team
De resultaten die VAD in 2020 kon optekenen, zijn te danken aan de inzet van de staf en de vrijwilligers en aan de goede samenwerking met de partners.
Het VAD-team 2020 bestaat uit:
Katleen Peleman (directeur vanaf januari 2020), Marijs Geirnaert (voormalig directeur, in dienst tem maart 2020), Inge Baeten, Joyce Borremans, Joke Claessens, Ellen Coghe, Ebe Daems, Else De Donder, Elke De Groote, Femke Decoster, Tom Defillet, Anne De Jaeghere, Patrick Delaere, Jonathan Deleener, Aurélie De Baets, Ilse De Maeseneire, Nina De Paepe, Astrid De Schutter, Katrien Dewaelheyns, Tom Evenepoel, Gilles Geeraerts, Eline Geukens, Erik Helderweert, Marie-Claire Lambrechts, Fred Laudens, Kathleen Locus, Koen Mertens, Brenda Meulebroeck, Indrani Muyldermans, David Möbius, Jolien Moernaut, Kristel Parys, Jani Pestana, Ellen Nies, Hanna Peeters, Leo Popa, Kaatje Popelier, Johan Rosiers, Annehieke Scheffer, Anja Schillebeeks, Jochen Schrooten, Lyssa Toyinbo, Joris Van Damme, Els Vandenberghe, Stefan Vandermeulen, Shawny Vanhoutteghem, Greet Van Holsbeeck, Frederik Vanermen, Rebecca Van Loo, Karen Vanmarcke, Geert Verstuyf, Adelheid Verhaegen, Marc Wauters, Femke Wijgaerts.
