VAD in 2024: jaarverslag

De activiteiten in 2024 passen in een ruimer werkplan dat in een beheersovereenkomst 2021-2025 werd afgesloten met de Vlaamse overheid. Daarnaast werden ook een aantal projecten via andere financieringskanalen (federaal, Europees) ontwikkeld.

De Druglijn vierde in 2024 haar dertigste verjaardag, met onder meer een podcastaflevering van Verslaving in Verbinding, over haar werking. Sinds de start beantwoordde de lijn bijna 200.000 vragen van burgers over alcohol, drugs, pillen en gokken. In 2024 ging het om 6.556 vragen – een daling tegenover vorige jaren, net als in 2023. Telefoon (2.891 vragen), e-mail (1.606) en chat (2.059) blijven de vaste contactkanalen. De tevredenheid over de dienstverlening blijft hoog, met een gemiddelde score van 8.6/10 voor e-mail en 7.3/10 voor chat.

Tegelijkertijd was 2024 ook een jaar van reflectie en toekomstgerichte keuzes voor De Druglijn. De aanhoudende daling in het aantal vragen – zichtbaar sinds 2023 – zette zich voort. Om hierop een passend antwoord te formuleren, startte onze stuurgroep het proces Druglijn 2.0 op. Deze strategische denkoefening loopt vandaag verder en focust zich op het analyseren van die daling en het herdenken van de werking van De Druglijn, in het licht van veranderend gebruiksgedrag, digitale communicatiepatronen én de steeds moeilijkere instroom van vrijwilligers.

De Druglijn is al jarenlang een combinatie van professionele ondersteuning en vrijwillige inzet. Maar in 2024 werd duidelijk dat dit model onder druk staat. Nieuwe vrijwilligers zijn moeilijk te vinden, en de huidige ploeg wordt steeds kleiner. De huidige vrijwilligers blijven actief, en staan dicht bij het team, maar we besloten om op termijn te evolueren naar een lijn die volledig gedragen wordt door professionelen.

Tournée Minérale 2024: is alcohol bij voetbal een must?

Ook Tournée Minérale blijft de vanzelfsprekendheid van alcohol in vraag stellen. Eén op de vier Vlamingen doet jaarlijks mee aan de maand zonder alcohol, en dat aantal groeide in 2023 nog lichtjes. Voor de achtste editie trok tv-gezicht Cath Luyten de straat op om met voorbijgangers te praten over hun ervaringen. Kennen ze de feiten over alcohol? Ook legden we voetbalfans in een panelvideo stellingen voor over supporteren en alcohol. Eind 2024 kreeg de website van Tournée Minérale ook een frisse make-over.

Cocaïnecampagne werkt met influencers 

Voor de tweede en derde editie van de cocaïnepreventiecampagne werkten we samen met influencers uit de doelgroep. Deze peers met een groot online bereik proberen vooral de perceptie bij te stellen dat ‘cocaïne er nu eenmaal bijhoort’. Daarnaast breidden we de campagne uit met twee nieuwe filmpjes, over de impact van cocaïnegebruik op werkprestaties en over de combinatie van cocaïne en alcohol. Op de Druglijnsite verschenen nieuwe artikels om een antwoord te bieden op de veelgestelde vragen ‘Wat is de invloed van cocaïne op je seksleven?’ en ‘Kan je een bloedneus krijgen door cocaïnegebruik?’. Lees meer over de campagne.

Brede verspreiding van concept en materialen ‘Zebradrinken’

In 2024 werd het concept ‘Zebradrinken’, een risicobeperkende preventiestrategie die helpt om ongewenste effecten van alcohol te verminderen, verder uitgewerkt voor een bredere doelgroep dan enkel studenten. We ontwikkelden nieuwe materialen zoals een animatiefilmpje, T-shirts, polsbandjes en bierviltjes. Deze werden vooraf afgetoetst bij de doelgroep, onder meer via A/B-testen met 125 studenten op straat en op Pukkelpop.

Op de vernieuwde VAD-website vinden professionelen een uitgebreide en actuele bron van informatie over alcohol, drugs, gamen en gokken. Via heldere webartikels, infofiches, kennispagina’s en visieteksten bieden we onderbouwde inzichten, praktische tips en ondersteuningsmateriaal op maat van diverse sectoren. Deze inhoud ontwikkelen en updaten we regelmatig in samenwerking met experten en partners uit het werkveld. Zo blijft de website een centraal en betrouwbaar platform voor iedereen die met preventie en hulpverlening bezig is.

Naar lokale besturen

Stappenplan en analysetool voor een lokaal alcohol- en drugbeleid

We vernieuwden het stappenplan ‘Samen voor een lokaal alcohol- en drugbeleid’ vernieuwd op basis van de ervaringen van Vlaamse steden en gemeenten die meewerkten aan een pilootproject van VAD. Het biedt dus heel wat lokale good practices als voorbeeld. Bovendien kwam uit de pilootprojecten ook een nieuwe tool voort waarmee steden en gemeenten een omgevingsanalyse kunnen (laten) maken. Dat laat toe om heel gericht in te spelen op de lokale noden. Lees meer over het stappenplan.

Stappenplan rond een lokaal gokbeleid

Ook het stappenplan rond gokken ‘Samen voor een lokaal gokbeleid’ herwerkten we in 2024 grondig tot een overzichtelijk draaiboek waarin je makkelijk doorklikt naar de info die je nodig hebt.

Naar Welzijn en Gezondheid

Een alcohol- en drugbeleid in de thuis- en gezinszorg

Medewerkers in de thuis- en gezinszorg zien weleens cliënten die alcohol, illegale drugs of medicatie gebruiken, risicovol gamen of gokken. De cliënt en zijn omgeving lijden er vaak zelf onder. Als medewerker is het niet eenvoudig om hiermee om te gaan. Daarom ontwikkelden we een pakket dat organisaties in de thuiszorg helpt om een alcohol- en drugbeleid op te zetten en leidinggevenden en werknemers handvaten biedt om met deze cliënten om te gaan. Lees meer over het pakket.

Inspiratiebox voor jeugdhulpverleners

Ook jeugdhulpverleners krijgen nieuwe tools in handen om het met jongeren over hun middelengebruik, gamen of gokken te hebben. Jongeren staan niet altijd open voor een gesprek hierover omdat ze zelf vaak geen probleem zien. De bezorgdheid komt vooral van de omgeving. Met jongeren in gesprek gaan, kan dus een hele uitdaging zijn. De nieuwe inspiratiebox biedt heel wat methodieken om jeugdhulpverleners daarbij te ondersteunen. Lees meer over de inspiratiebox.

Brochures voor iedereen die baat heeft bij eenvoudige taal

De Druglijn-brochurereeks ‘Wat je moet weten over…’ hebben we grondig herwerkt. Na alcohol, cannabis, gamen en psychoactieve medicatie is er nu ook een brochure over gokken. De brochures zijn geschreven in eenvoudige taal met veel visuele ondersteuning. Daarom zijn ze interessant voor een brede doelgroep: mensen met een beperking, anders lerenden en mensen met een beperkte kennis van het Nederlands … Voor de herwerking werden alle brochures uitgetest en nagelezen door de doelgroep, om ze zo nog beter op maat te schrijven en verder te vereenvoudigen. Lees meer over de brochurereeks.

Naar onderwijs

Materialen psychoactieve medicatie bij studenten in het hoger onderwijs

In samenwerking met het Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs (SIHO) ontwikkelde VAD in 2024 diverse materialen rond het gebruik van psychoactieve medicatie bij studenten in het hoger onderwijs. Voor intermediairs werd een webinar georganiseerd en een factsheet uitgewerkt met cijfers en praktische adviezen. Voor studenten zelf zijn er via het platform Moodspace een podcast en een e-learning module beschikbaar, die informeren over de risico’s van niet-medisch gebruik van medicatie zoals Rilatine. Deze materialen zijn ook terug te vinden via De Druglijn. Meer info hierover in het webartikel.

Omgaan met cannabisvapes

De laatste jaren lijkt het vapen van cannabisachtige stoffen toe te nemen. Signalen hierover komen vooral uit het onderwijs. VAD biedt onderwijs- en jeugdprofessionals handvatten met info en do’s en don’ts in het preventief werken rond cannabisvapes. Ontdek meer over de handvatten. Ook op de website van De Druglijn vind je nu nieuwe informatie over cannabisvapes.

Naar het uitgaansleven

Relevant voor alle settings: wegwijs in omgevingsinterventies

Met deze nieuwe tool kunnen preventiewerkers en medewerkers uit verschillende settings heel wat inspiratie vinden voor omgevingsinterventies. Omgevingsinterventies zijn preventieve maatregelen die door aanpassingen in de omgeving gezond gedrag stimuleren en risicovol gedrag verminderen. Ze spelen in op automatische en onbewuste denkpatronen die een grote rol spelen bij gedrag zoals het gebruik van alcohol, illegale drugs, gokken en gamen. De tool inspireert en biedt praktische tips voor omgevingsinterventies. Lees meer over de tool.

In 2024 bleven we stevig inzetten op een breed vormingsaanbod voor professionelen. Het online aanbod groeide tot 28 modules, goed voor 9.377 inschrijvingen en 6.895 afgeronde modules – opnieuw een sterke stijging. De modules worden actief gebruikt door structurele partners en onderwijsinstellingen. In totaal werden ze al meer dan 25.000 keer bekeken.

Onze live studiedag en 7 webinars voor een brede doelgroep trokken 971 deelnemers en kregen een gemiddelde score van 8,4/10. We organiseerden daarnaast vijf basisvormingen, waaronder de zesdaagse opleiding alcohol- en drugpreventie met EUPC-certificatie. Twee CGG-preventiewerkers behaalden hun Europees certificaat. In totaal namen 10.149 mensen deel aan het basis (online) aanbod.

Een gezamenlijke studiedag met VLESP en Familieplatform rond suïcidaliteit en verslaving bereikte 120 deelnemers. Het Forum Verslavingsgeneeskunde vierde zijn 20-jarig bestaan als ontmoetingsplek voor artsen en psychiaters.

Ook in 2024 zetten we opnieuw sterk in op de ondersteuning van structurele partners die het Vlaamse preventiebeleid helpen uitdragen. Via overlegmomenten, werkgroepen, vormingen, infosessies en maatgerichte communicatie werkten we intensief samen met CGG-preventiewerkers, Logo’s, lokale en intergemeentelijke preventiewerkers en koepelorganisaties. Met 983 ondersteunende activiteiten bereikten we een breed netwerk van intermediairs. Nieuwe materiaalfiches, handvatten rond trends, en toegankelijke filmpjes over effectieve preventie en de 4 pijlers hielpen partners om onze methodieken en materialen concreet in te zetten. Al deze ondersteuning wordt versterkt door nieuwsbrieven, artikels, en tools op onder andere preventiemethodieken.be, de VAD-website en de Druglijnsite.

In 2024 werkten we mee aan 152 nieuwsitems en beantwoordden talloze persvragen, met alcohol als meest voorkomende thema. Van Tournée Minérale tot het interfederale alcoholplan en de groei van alcoholvrije alternatieven: alcohol blijft een hot topic. Daarnaast boden we duiding bij onderwerpen als gokken, gamen, nieuwe drugstrends en het middelengebruik onder jongeren. We traden ook op als expert in het advies van de Hoge Gezondheidsraad rond alcoholmarketing, minimumleeftijd en minimumprijs, dat ruime weerklank kreeg in de pers. In totaal verstuurden we 8 persberichten, onder meer over campagnes, onderzoeksresultaten en beleidsadviezen. Journalisten en programmamakers vonden ook hun weg naar ons voor input bij reportages, scenario’s en correcte doorverwijzingen naar De Druglijn.

Nieuws over drank en drugs: aanbevelingen voor journalisten

Samen met de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) werkten we aanbevelingen uit voor berichtgeving over illegale drugs en verslaving. Berichtgeving bepaalt mee hoe we kijken naar mensen die drugs gebruiken en naar verslaving. Dat heeft op zijn beurt dan weer een impact op de drempel om hulp te zoeken. De zes vuistregels voor heldere verslaggeving die niet stigmatiseert of normaliseert, zijn te vinden op de VAD-site, in een uitgebreider achtergronddocument en in een video. Ontdek er meer over.

Het VAD-team 2024 bestond uit:

Katleen Peleman (directeur), Josefien Aerts, Inge Baeten, Jo Bijnens, Bert Blancke, Eva Blomme, Joyce Borremans, Steven Boute, Joke Claessens, Ellen Coghe, Ebe Daems, Aurélie De Baets, Else De Donder, Tom Defillet, Patrick Delaere, Jonathan Deleener, Ilse De Maeseneire, Katrien Dewaelheyns, Lou Dujardin, Tom Evenepoel, Gilles Geeraerts, Kathy Hermans, Jasper Janssens, Ruben Kramer, Marie-Claire Lambrechts, Fred Laudens, Brenda Meulebrouck, David Möbius, Jolien Moernaut, Hanna Peeters, Jani Pestana, Sandra Pirrera, Kaatje Popelier, Karin Rooms, Johan Rosiers, Annehieke Scheffer, Jochen Schrooten, Leen Speetjens, Lyssa Toyinbo, Joris Van Damme, Els Vandenberghe, Pascal Van Der Auwera, Stefan Vandermeulen, Leentje Van Der Velden, Jorne Vanhee, Greet Van Holsbeeck, Shawny Vanhoutteghem, Michelle Van Impe, Rebecca Van Loo, Karen Vanmarcke, Femke Wijgaerts en Ciska Wybo